Dita e Gjelit është një festë kombëtare kushtuar shëndetit dhe pjellorisë së fëmijëve mashkullorë. Ajo festohet në Bullgarinë Lindore - nga Dobruxha deri në rajonet më jugore të vendit tonë. Data përkon me festën e krishterë Paraqitja e Zotit tonë në tempull që gjithashtu bie më 2 shkurt - atëherë Virgjëresha, në përputhje me ligjin hebre, vizitoi tempullin në ditën e 40-të pas lindjes së Birit të Zotit, kaloi një pastrim ritual dhe sakrifikoi dy turtuj.
Sipas traditës popullore këtë ditë bëhet flijimi i një zogu - një gjel, në disa fshatra ai duhet të jetë detyrimisht me ngjyrë të zezë. Në çdo shtëpi ku ka djem, nëna ther një gjel në pragun e derës. Në disa fshatra këtë e bën një djalë që nuk e ka arritur pjekurinë seksuale. Me gjakun e gjelit nëna bën kryq në ballin e djemve, si dhe në dyert e shtëpisë. Më pas ajo zien zogun kurban dhe ua shpërndan fqinjëve, bashkë me ëmbëlsira ose copa byreku. Zakoni konsiderohet si një simbol i pjellorisë dhe i fertilitetit mashkullor. Kjo e shpjegon edhe flijimin e gjelit, i cili në folklorin bullgar ka një simbolikë të gjerë – nga njëra anë, ai lidhet me diellin, lindjen e diellit dhe ardhjen e ditës së re. Nga ana tjetër, ka të bëjë me personifikimin e parimit dhe pjellorisë mashkullore, si dhe të aftësisë së femrës për të dhënë një jetë të re.
Kjo festë pagane shënohet edhe sot, por më tepër si një kujtim i traditave të lashta bullgare. Më shumë momente interesante të zakonit do të lexoni në publikimin tonë “Paraqitja e Zotit tonë në tempull, Dita e dytë e Shën Trifonit dhe Dita e Gjelit (sipas traditës popullore bullgare)” nga koleksioni i Radio Bullgarisë.
Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva
Foto: BGNES, arkiv
Edicioni i 18-të i Festivalit të Trashëgimisë së Lashtë "Shqiponja e Danubit" do të mbahet nga 14 deri më 16 qershor në dy vende në rajonin e qytetit Pleven - në koloninë Ulpia Escus afër fshatit Gigen dhe në kalanë romake "Ad Putea" afër fshatit..
Festivali Ndërkombëtar "Plovdiv - i lashtë dhe i përjetshëm: histori, etnologji, kulturë dhe art" hapet më 14 qershor dhe do të zgjasë deri më 16 qershor. Në veprimtarinë e organizuar nga Shoqata për Rikrijimin Historik “Filipopoll” priten..
A e dini se në kryeqytetin moldavian Kishinau ka një rrugë me emrin Hristo Botev? Pikërisht aty, rreth tre kilometra larg qendrës së qytetit, qëndron një monument mbresëlënës i poetit, revolucionarit dhe figurës publike bullgare, i cili vdiq..