Όταν έρθει ο Δεκέμβριος, στη Βουλγαρία οι γιορτές σαν να γίνονται περισσότερες. Ανεξάρτητα από τις πολλές επείγουσες δουλειές, που έχουμε συνήθως την περίοδο πριν τα Χριστούγεννα, «το κύμα» ονομαστικών γιορτών και κάθε λογής αφορμών για γιορτή μας παίρνουν στον ρυθμό τους. Η πρώτη μεγάλη ημέρα της σειράς γιορτών πριν τα Χριστούγεννα είναι η 6^η Δεκεμβρίου. Στην ημερομηνία αυτή ο ορθόδοξος κόσμος τιμά τον Άγιο Νικόλαο Θαυματουργό, τον οποίο η Εκκλησία επαινεί ως «κανόνα της πίστης και υπόδειγμα της πραότητας».

Τοποθετημένη γύρω από τα μέσα της Νηστείας των Χριστουγέννων, η Ημέρα του Αγίου Νικολάου /Νικούλντεν/ είναι ανάμεσα στις πιο αγαπημένες χριστιανικές και λαϊκές γιορτές. Την ημέρα αυτή επαγγελματική γιορτή έχουν οι τραπεζίτες, οι ναύτες και οι ψαράδες και ονομαστική γιορτή – πάνω από 200 χιλιάδες Βούλγαροι. Μέχρι και σήμερα στο τραπέζι υποχρεωτικά υπάρχουν γεμιστός κυπρίνος ή άλλο παραδοσιακό φαγητό με ψάρι, βραστό καλαμπόκι, σιτάρι ή πλιγούρι, τελετουργικός άρτος.

Σαν τους περισσότερους αγίους του Χριστιανισμού, ο Άγιος Νικόλαος έχει λάβει τη μορφή του στη λαϊκή παράδοση – μια από τις πολυάριθμες αποδείξεις για τη θαυματουργή δύναμη του φολκλόρ να ενοποιεί και να αναβαθμίσει τα αρχαία στρώματα της ανθρώπινης σοφίας. Σύμφωνα με τις δοξασίες, όταν δημιούργησε τη Γη, ο Κύριος συγκέντρωσε πέντε αδελφούς-αγίους και στον καθένα έδωσε να κυβερνά κάποιο από τα στοιχεία. Ο Άγιος Νικόλαος έγινε ο άρχοντας των θαλασσών, των ποταμών και των λιμνών. Στα δημοτικά τραγούδια, παραμύθια και θρύλους ο Άγιος Νικόλαος είναι ο εξουσιαστής των θαλάσσιων βυθών και των κατοίκων τους, των θαλάσσιων καταιγίδων και θυελλών, προστάτης των ναυτών και των ψαράδων.

Αυτές οι αντιλήψεις ανταποκρίνονται πλήρως στον θρύλο για τη θαυματουργή διάσωση ναυτών κατά τη διάρκεια φοβερής καταιγίδας, η οποία περιγράφηκε στον βίο του Αγίου. Σε κάποια δημοτικά τραγούδια ο Άγιος Νικόλαος έχει φτερά και όχι μόνο φτάνει στον βυθό της θάλασσας, αλλά μπορεί και να πετάει ψηλά. Είναι έτοιμος κάθε στιγμή να βοηθήσει κάποιον που βρίσκεται σε κίνδυνο. Περιγράφεται και ως όμορφο παλικάρι, που ετοιμάζει το άλογό του και ως γέρος, από τα γένια του οποίου πέφτει χιόνι. Σύμφωνα με άλλο θρύλο, όταν ο Κύριος συγκέντρωσε τους πέντε αδελφούς, στον Άγιο Νικόλαο έπεσαν «υπηρεσία και τραπέζι». Στα βουλγαρικά έθιμα η «υπηρεσία» είναι γιορτή, αφιερωμένη στον χριστιανικό άγιο, τιμούμενο ως προστάτη επιμέρους ανθρώπου ή όλης της οικογένειας, γένους, κοινότητας. Στη χώρα μας διάφοροι οικισμοί διατηρούν αυτές τις παραδόσεις. Ο Άγιος Νικόλαος είναι προστάτης της πόλης Μπουργκάς, καθώς και διάφορων άλλων οικισμών στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας.

Στη φολκλορική μορφή του αγίου οι ερευνητές βρίσκουν και χαρακτηριστικά του μυθικού ανθρώπου-δράκου, ο οποίος μπορεί να είναι με τη μία ψυχή του σε έναν τόπο, και με την άλλη – όπου θέλει. Ο διακεκριμένος βούλγαρος εθνογράφος Ντιμίταρ Μαρίνοφ έχει καταγράψει παρόμοιες διηγήσεις και τραγούδια. Σύμφωνά μ’ αυτά, όταν ήταν στο τραπέζι και στη θάλασσα παρουσιαστεί κίνδυνος για κάποιον, ο Άγιος Νικόλαος δεν εγκατέλειψε το τραπέζι, αλλά τον έπαιρνε ο ύπνος. Στην πραγματικότητα αυτή η «αποκοίμιση» του έδινε τη δυνατότητα με τη μία ψυχή του να πετάξει και να σώσει τους ανθρώπους, που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται επίσης προστάτης της οικογένειας, του σπιτιού και των περιουσιών.

Φωτογραφίες: bta, bgnes

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα