Ο Βασίλ Λέβσκι ήταν Βούλγαρος επαναστάτης και εθνικός ήρωας που πολέμησε για την απελευθέρωση της Βουλγαρίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι ιδεολόγος, ιδρυτής και οργανωτής της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης και οι ευγνώμονες Βούλγαροι τον αποκαλούν Απόστολο της Ελευθερίας. Περιόδευσε τη χώρα για 4 χρόνια και ίδρυσε τοπικές επαναστατικές επιτροπές. Συνελήφθη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1872 και απαγχονίστηκε στις 18 Φεβρουαρίου (6 Φεβρουαρίου στο παλιό ημερολόγιο) το 1873. Η προετοιμασία που δημιούργησε χρησίμευσε για την οργάνωση της Απριλιανής Εξέγερσης το 1876 που θεωρείται η κορύφωση του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Η σειρά γεγονότων που πυροδότησε η εξέγερση οδήγησε στην ανάσταση του βουλγαρικού κράτους μετά από πέντε αιώνες Τουρκοκρατίας.

Το προσωπικό σημειωματάριο του Βασίλ Λέβσκι θεωρείται ένα από τα κειμήλια της εθνικής μας Αναγέννησης. Σε αυτό το αυθεντικό έγγραφο, μπορούμε να ανακαλύψουμε όχι μόνο τον Απόστολο της Ελευθερίας στον ρόλο του ως επαναστάτη, αλλά πάνω απ' όλα, ανακαλύπτουμε τον άνθρωπο Λέβσκι, λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σόφιας Πλάμεν Μίτεφ.

«Ο αναγνώστης θα βρει στο σημειωματάριο πληροφορίες για την καθημερινή ζωή του Αποστόλου, για το πώς έζησε, πώς έτρωγε, πώς ντυνόταν, πώς διατηρούσε επαφές με συγγενείς του ή με εντελώς άγνωστα άτομα που τον βοήθησαν με κάποιο τρόπο. Θεωρώ ότι αυτό το σημειωματάριο είναι ένα σύμπαν που αποκαλύπτει πολλά πρόσωπα του Αποστόλου – όχι μόνο του επαναστάτη, όχι μόνο του πολιτικού, όχι μόνο του ιδεολόγου, αλλά κυρίως του ζωντανού ανθρώπου που έγραψε το συναίσθημα που βίωσε. Για παράδειγμα, την ημέρα του Αγίου Βασίλη το 1872, όταν άγνωστα παιδιά πήγαν κοντά του για να τον συγχαρούν. Δεν είχε τίποτα να τους δώσει εκτός από μερικές καραμέλες και το έγραψε ως έξοδο στο σημειωματάριο» λέει ο ιστορικός.

Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε ότι οι πληροφορίες σε αυτό το σημειωματάριο δεν είναι συνεπείς. Ο Λέβσκι έγραφε τις πληροφορίες κάπως τυχαία. Λείπουν πολλές σελίδες, υπάρχουν και καθαρές σελίδες. Επομένως, ρωτάμε τον καθηγητή Μίτεφ πώς πρέπει να διαβάζουμε και να κατανοούμε την προσφώνηση με τέσσερα ερωτηματικά «Κόσμε;;;;».

Ο καθηγητής λέει ότι πριν από χρόνια, ο καθ. Ντόινο Ντόινοφ συνδέει αυτές τις λέξεις με την ληστεία του τουρκικού ταχυδρομείου στο πέρασμα Αραμπάκονακ όταν οι δράστες συνελήφθησαν και ο βοηθός του Λέβσκι, Ντιμίταρ Ομπστι, προδίδει όλα τα μέλη της επιτροπής που γνωρίζει στην τουρκική έρευνα.

«Ο καθένας μπορεί να αναζητήσει τη δική του αποκωδικοποίηση αυτών των ερωτηματικών, αλλά για μένα προσωπικά, είναι μια έκφραση αυτής της απογοήτευσης, που θα κάνει τον Βασίλ Λέβσκι να παραδεχτεί στους ανακριτές που τον ανακρίνουν στη Σόφια ότι «ο Βούλγαρος περιμένει να του σερβίρουν την ελευθερία του». Διότι επί δυόμισι χρόνια κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να δημιουργήσει μια πανίσχυρη, παράνομη οργάνωση επιτροπών που θα άρχιζε να προετοιμάζεται για μια πανεθνική εξέγερση. Και ξαφνικά αυτό που συνέβη στο Αραμπάκονακ στις 22 Σεπτεμβρίου 1872, η ληστεία του τουρκικού ταχυδρομείου, κατέληξε σε ένα τόσο βαρύ πλήγμα που γκρέμισε μπροστά στα μάτια του την ελπίδα, τα όνειρα μιας γρήγορης εθνικής εξέγερσης. Έτσι, πιθανώς κάθε γενιά θα προσπαθήσει να βρει τη δική της εξήγηση για αυτά τα ερωτηματικά. Αλλά για μένα προσωπικά, αποτελούν έκφραση της απογοήτευσης που περνούσε ο Απόστολος τους τελευταίους μήνες της ζωής του», λέει ο καθ. Πλάμεν Μίτεφ.

Κείμενο: Ίβο Ιβανόφ

Μετάφραση και επιμέλεια: Άιλιν Λάζοβα