Στην καρδιά της βουλγάρικης πρωτεύουσας, της Σόφιας, συμβιώνουν, σαν ένδειξη μοναδικής ανεκτικότητας, η μια δίπλα στην άλλη τρεις θρησκείες – η χριστιανική, η ιουδαϊκή και η μουσουλμανική. Δίπλα στο Προεδρικό Μέγαρο και το Υπουργικό Συμβούλιο πιστοί και τουρίστες από όλο τον κόσμο επισκέπτονται την Εβραϊκή Συναγωγή, χτισμένη το 1909, το Μπάνια Μπασί Τζαμί, χτισμένο τον 16^ο αιώνα, και τον Καθεδρικό Ναό «Σβετά Νεντέλια» (Αγία Κυριακή) ή αλλιώς «Σβετί κράλ» (Άγιος Βασιλιάς),όπου φυλάσσονται τα λείψανα του βασιλιά της Σερβίας Μιλούτιν που ανακυρήχθηκε άγιος γιατί για 42 χρόνια βασιλείας έχτισε 42 εκκλησίες.

Ο Στέφαν Ούρος Β΄ Μιλούτιν ετάφη το 1320 στο μοναστήρι Άγιος Στέφανος Πρωτομάρτυρας, στην Μπάνσκα του Βόρειου Κόσσοβου, αλλά μετά τη μάχη του Κόσσοβο (1389) τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο κοντινό χωριό Τρέπτσα. Στη Σόφια έφτασε γύρω στο 1460 χάρη στον μητροπολίτη της Σόφιας Σιλβάνιι και τοποθετήθηκε στην Αγία Κυριακή τον 17^ο αιώνα όταν ο ναός έγινε μητρόπολη. Η επίσημη άποψη είναι πως ο ναός της Αγίας Κυριακής χτίστηκε τον 12^ο αιώνα, αλλά ο υφηγητής Χρίστο Τεμέλσκι, διευθυντής του Εκκλησιαστικού-Ιστορικού Αρχειακού Ινστιτούτου του Βουλγάρικου Πατριαρχείου, που έχει αφιερώσει πολλά χρόνια στην μελέτη της εκκλησίας αυτής, έχει άλλη γνώμη:

Η εκκλησία είναι πολύ πιο παλιά, λέει εκείνος με βεβαιότητα. Κατά τη γνώμη, μου χρονολογείται από τον 4^ο αιώνα μ. Χ. πριν τον εκχριστιανισμό τον Βουλγάρων (9^ος αιώνας). Όλα δείχνουν πως αρχικά ήταν οικογενειακή εκκλησία και κατά τους αιώνες ανακατασκευάστηκε 8 φορές. Στα τέλη του 4^ου αιώνα έγινε επίσημος ναός της Σερδικής ο οποίος διευρύνθηκε τον 12^ο αιώνα κατά τη βασιλεία της δυναστείας των Ασάν. Τον 17^ο αιώνα καταστράφηκε από τους Τούρκους λόγω της επανάστασης του Τσίπροβτσι (1688) και αναστηλώθηκε το 1698 χάρη σε 2 αγιορείτες μοναχούς που έκαναν έρανο μεταξύ των μελών του συνδικάτου των Μπακάληδων. Το 1820 με 8 000 γρόσια (νομίσματα που εμφανίστηκαν στην Ιταλία τον 12^ο αιώνα και εξαπλώθηκαν κατά τους αιώνες στην Γερμανία, την Οθωμανική αυτοκρατορία κ.ά.) ο ναός έγινε πιο επιβλητικός. Μετά τον πόλεμο της Κριμαίας (1856) η εκκλησία ανυψώθηκε γιατί ήταν χτισμένη σε μεγάλο βαθμό μέσα στη γη, πρακτική χαρακτηριστική για τις χριστιανικές εκκλησίες κατά την οθωμανική κυριαρχία ενώ τον Σεπτέμβριο του 1858 μετά από έναν καταστροφικό σεισμό ο μάστορας Ιβάν Μπογιάνιν έχτισε τρεις τρούλους και δυο μικρά καμπαναριά, κρατώντας το λόγο του να τελειώσει τις εργασίες ως την γιορτή του Αγίου Δημητρίου του 1863. Η εκκλησία αγιάστηκε το 1867 αφού ολοκληρώθηκε και το τέμπλο με τις αγιογραφίες. Η ξυλογλυπτική ήταν έργο του Αντόν Στανίσεφ ενώ οι εικόνες του Στανισλάβ Ντοσπέφσκι.

Την σύγχρονη μορφή της η Αγία Κυριακή απέκτησε το 1898 όταν ο νέος τότε αρχιτέκτονας Νικόλα Λάζαροφ μεγάλωσε τα παράθυρα και έφτιαξε έναν κεντρικό μεγάλο τρούλο, περιτριγυρισμένο από 4 μικρότερους.

Σ’ αυτή του τη μορφή ο ναός άντεξε ως το 1925 όταν ανατινάχτηκε από τρομοκρατική ενέργεια των κομμουνιστών κατά του βασιλιά Μπορίς Γ΄. Τότε ο ναός αναστηλώθηκε από τους αρχιτέκτονες Τσόλοφ και Βασιλιόφ στη μορφή που έχει ως σήμερα.

Στο ναό φυλάσσεται μια εικόνα του Ντοσπέφσκι από το 1857 με κτητορική επιγραφή του επιχειρηματία Ιβάν Ντένκογλου. Το σημερινό τέμπλο είναι έργο του Ιβάν Τραβνίτσκι, Τσέχου, καθηγητή στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Σόφιας, ενώ ο ναός εικονογραφήθηκε ολόκληρος τη δεκαετία του ’70 από την ομάδα του Νικολάι Ροστοβτσεφ, που γεννήθηκε στην Αυτοκρατορία της Ρωσίας από πατέρα βούλγαρο στρατιωτικό και μητέρα Σουηδέζα. Ο Ροστόβτσεφ αποφοίτησε από τη Βουλγάρικη Ακαδημία Καλών Τεχνών και εργαζόταν από το 1931 στο Εκκλησιαστικό- Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου δημιούργησε αντίγραφα 40 κατεστραμμένων μνημείων της εκκλησιαστικής τέχνης. Η ομάδα του έχει εικονογραφήσει 26 βουλγάρικες εκκλησίες.

Φωτογραφίες: wikipedia.org και BGNES