Την τρίτη ημέρα μετά τα Χριστούγεννα, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου, του πρώτου μάρτυρα της Χριστιανικής Εκκλησίας. Χειροτονήθηκε διάκονος από τους μαθητές του Ιησού Χριστού και ακριβώς όπως αυτούς με τα χέρια του θεράπευε τους άρρωστους. Στη συνέχεια ο Στέφανος έγινε αρχιδιάκονος στον δήμο της χριστιανικής Ιερουσαλήμ, φρόντισε ιδιαιτέρως τους φτωχούς, τις χήρες και τα παιδιά. Η ημέρα του Αγίου Στεφάνου – 27η Δεκεμβρίου, είναι η τελευταία γιορτή του έτους, η οποία «κλείνει» τον κύκλο των Χριστουγεννιάτικων εορτών.

Όπως αναφέρεται στον Βίο του Στεφάνου, ο ίδιος ήταν επιμελής στο λειτούργημά του. Ήταν μεταξύ των πρώτων επτά διακόνων και κλήθηκε από τους Αποστόλους να διδάσκει τον Θείο Λόγο. Μπορούσε να κάνει θαύματα – αφού θεράπευε, τοποθετώντας τα χέρια του πάνω στους αρρώστους. Ήταν ανάμεσα στους πιο ένθερμους οπαδούς της χριστιανικής διδασκαλίας. Βλέποντας οτι οι τάξεις των χριστιανών πύκνωναν, οι Ιουδαίοι συκοφάντησαν τον Στέφανο ότι βλασφήμησε τον Μωυσή και τον Θεό με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο Συνέδριο προς Απολογία. Υπερασπίζοντας την πίστη του, ο Στέφανος κατηγόρησε με σκληρούς λόγους τους άρχοντες για την υποκρισία τους. Εξοργισμένοι με τα λόγια του, τον καταδίκασαν και τον οδήγησαν έξω από την πόλη, όπου τον θανάτωσαν με λιθοβολισμό. Ο Στέφανος συνέχεια προσευχόταν, για να δεχτεί ο Χριστός το πνεύμα του. Τα τελευταία του λόγια ήταν μια προσευχή για τους βασανιστές του «Κύριε μη λογαριάσεις σ' αυτούς την αμαρτία αυτή». Στο μαρτύριο του Στέφανου ένας από τους σφοδρότερους στο πλήθος ήταν ένας νεαρός άνδρας ονόματι Σαούλ, ο οποίος στη συνέχεια, από διώκτης έγινε χριστιανός και κήρυκας. Σύμφωνα με τον μύθο, η Παναγία προσευχόταν για τον Στέφανο, βλέποντας από μακριά τον μαρτυρικό θάνατό του.

Την ημέρα αυτή γιορτάζει η «Σιδερένια εκκλησία» του Αγίου Στεφάνου στην Κωνσταντινούπολη – ένας από τους μεγαλύτερους ιερούς χώρους που σχετίζεται με τον αγώνα για τη θρησκευτική ανεξαρτησία του βουλγαρικού λαού, η οποία ξεκίνησε πριν από την Απελευθέρωση, στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα.

Σύμφωνα με το λαϊκό εορτολόγιο γιορτάζουν όσοι φέρουν τα ονόματα Στεφάν Στεφάνα, Στέφκα, Βένκο, Στογιάν, Στοΐτσκο... Στο τραπέζι τοποθετούνται πιάτα με κρέας - χοιρινό με λάχανο τουρσί και πίτες, ενώ οι νεώτεροι επισκέπτονται τους ηλικιωμένους συγγενείς κουμπάρους και νονούς κλπ.