Halkı aydınlatanlar, yalnızca şükran ve hayranlık duyulan kişiler değil, tarihimizde milli aidiyet duygumuzu uyandıran en önemli şahsiyetler olarak görürüz.  

Ancak “halk aydınlatan” kavramının arkasında nasıl bir arketip duruyor ve neden Halk Aydınlatanlar günü neden Bulgaristan’a özgü bir bayramdır?

Yeni Bulgar Üniversitesi’nde(NBU) Yeni Bulgar Dili Araştırmaları bölümü başkanı Doç. Moris Fadel’ e göre Halkı aydınlatan Bulgar tarihinde yenilikçiliği taşıyan çok özel bir kişidir. "Ne zaman ki diğerleri onu takip ederse, o zaman halkı aydınlatan olur. Bir kişi, diğerlerinin kaderini de omuzladığı için aynı zamanda Hıristiyanlığa da bir göndermedir. "

Bu kesinlikle halkı aydınlatanın net bir dünya görüşüne sahip ve diğerleri için neyin iyi olduğunu bilen parlak bir şahsiyet olarak gösteriyor. Ya da belki değer sistemi, yüksek ahlaki değerleri üstün tutacak katarsise ulaşan bir kişidir.

Doç. Moris Fadel sözlerine şöyle devam etti: "Halk aydınlatıcı iki şeyi de içinde birleştirmesi gerekiyor. Başkalarına bir şeyler telkin etmek için aşırı gayret göstermek onu dogmatik yapar ve bu tür insanlar her zaman toplum için tehlikelidir. İç katarsisler ve kırılmalar yaşayan hassas bir insan olmalı ki diğerleri etkileyebilsin. Halkı aydınlatanın kişiliği ile ilgili biraz yanlış bir algımız var. Onu, eski ideallere yönelen son derece manevi bir şahsiyet olarak hayal ediyoruz. Bu doğru değildir! Uyanış devri halk aydınlatıcılar yeni ve modern zamanın insanlarıydı. Bizi geleneklerimize döndürmeye çalışmıyorlardı. Onların bizi yeniliğe, modernliğe ve her şeyden önce Avrupa’ya yönlendirme amacı vardı. Günümüzde, idealleri, halk aydınlatıcılarımızın sayesinde büyük ölçüde gerçekleşti.

Günümüzde medeni dünyanın bir parçası olmadığımızı hayal etmemiz zor. Halk aydınlatıcılarının, diğerlerini “uyandırma”,  sundukları fikrin daha iyi bir yaşam için gerekli perspektif olduğu konusunda toplumu ikna etme misyonu olmasaydı günümüzün gerçekliği farklı olabilirdi.

Doç. Fadel: “O, eleştirel düşünür, kendisini ve dünyayı böyle algılar, diğerlerin de böyle düşünmesini teşvik eder” diye belirtti ve şunları ekledi:

"O ideolog değildir. Sloganlar atmaz ve son terece tehlikeli olabilecek “vatanseverlik klişelerle” ajitasyon yapmaz. Halkı aydınlatan popülist de değildir, zira popülist halkın fantezilerini tekrarlar. Tarihimizdeki halk aydınlatıcıları yalnız, dışlanmış,  muhacir gibi görünmüşlerdir. Ancak onların yalnızlığı daha çok dışsaldı,  iç dünyaları tamamen topluma, halka ya da vatana bağlıdır.“

Özel hikayenin sosyal bir sorunla karşılaşması halk aydınlatanı ortaya çıkarır. Bu insana geleceğin nasıl olması gerektiği ve bu yönde ne yapılması gerektiği konusunda öngörü kazandırır.

Moris Fadel sözlerini şöyle sonlandırdı:

"Bulgarlar artık dünyanın her yerinde var. Bunun sebebi, asırlardan beri süren Avrupa vatandaşı olma hayalimizdir. Gittikçe daha fazla Bulgaristanlı genç Avrupa kurumlarında başarı yolunu çiziyor. Günümüz üniversitelilerinden bazıları yarınımızın halkı aydınlatanlarımız olacak.”

Çeviri: Ergül Bayraktar