Savaş kötü bir şey. Savaşın ardından hasar alan şehirler, yokedilmiş insan hayatları ve büyük üzüntüler kalıyor. Masum kurbanların yaşamını kana boğan Ukrayna uyuşmazlığı büyük bir dayanışma dalgasına yol açarak dünyanın dört bir yanından insanları birbirine bağladı.

‘Duyulan merhamet, ifade edilen dayanışma insanları birleştirdi, bize ise yalnız olmadıklarımızı gösterdi’ diye paylaştı Bulgaristan Radyosuna öyküsünde Ukrayna’nın Besarabya bölgesinin Çuşmeliy köyünden etnik Bulgar Maria Jelyazkova. Kendisi aynı ismi taşıyan yerel Bulgar dans topluluğunun da üyesidir. Maria ile bağlantı kurarak, oradaki Bulgarların hayatının savaş koşullarında nasıl değiştiğini, ortak kökenlerimize dair bakış açısını merak ettik. 

Maria, haberler olmasaydı, köyündeki halkın savaş yürütüldüğünü anlayamayacağını belirtiyor, çünkü köye patlama sesleri gelmiyor, ortam sakindir.Ama köyden herkesin tüm Ukrayna’da yakınları var.  

‘Her yeni günümüz yakınlarımıza telefon etmekle, hal hatır sormakla, sağ salim olduklarından sevinmekle başlıyor. Her gün Tanrı’ya dua ediyor, orduya yarar sağlamaya, yardıma muhtaç olanlara yardımcı olmaya bakıyoruz’ diye anlatıyor muhatabımız. 

Maria’nın ailesi kendi evinde Kiev’ten küçük çocuklu bir aileyi barındırmış. Annebabasıyla uzun bir süre içinde bombardımanlardan yer altında saklanan çocuk hastaymış. ‘Onlar, tanımadık insanlardı ancak bir ay içinde artık akraba gibiyiz. Felaket birçok insanı birleştirdi, birçoğumuz artık ruh ikizi gibiyiz’ diye paylaşıyor Maria ve Bulgaristan’dan da bu arada, her taraftan insani yardımların Ukrayna’ya geldiğini anlatıyor.

Uyuşmazlığa rağmen, Çuşmeliy sakinlerinin yüzde 80-90’ı evinde kalmayı tercih etti. Sadece az sayıda anne çocuklarıyla beraber köyden ayrıldı ama bir bölümü daha sonraları yine eve döndü. Dahası. Bundan önce Kiev, Odessa, diğer kentlerden birçok kişi burada yaşayan annebabalarının yanına döndü. Sokaklar çocuklarla doldu ve bu hoş bir duygu yaratıyor, buna yol açan sebebin kötü olmasına rağmen.Maria’nın sözlerine göre köyde yaklaşık 4 bin kişi yaşıyor. 

„Hepimiz aramızda Bulgarca konuşuyoruz. Lehçemiz Bulgaristan’da konuşulan Bulgarca’dan farklıdır ancak Bulgaristan’a gittiğimizde iletişim kurma zorluklarımız yok, anlaşıyoruz.Besarabya’da çok sayıda Bulgar köyü var ve her birinin kendi lehçesi konuşulur.Çuşmelilerin öyküsünün Bulgaristan’ın Kaspiçan şehrinden başladığını anlatırlar. Ancak köyümüzden bir heyet oraya gittiğinde Kaspiçan kültürü, mimarisi ve diyaleğiyle ortak bir şey bulamadı’ diyor Maria.’

Sözlerine göre, Çuşmeliyliler eski zamanlardan kalma halk giysileri, halı, atalarından kalma ziynetlerini koruyorlar. Günlerden bir gün bu mirasın etnografya uzmanları tarafından ayrıntılarıyla araştırılacağını umuyorlar. Böylelikle kökenleri hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmalarını umuyorlar. 

Köylerinin ilk önceki ismi ‘Çuşma varovita’ imiş ama sonraları, köy merkezinde fışkıran kaynak suyu yüzünden köye ‘Çuşmeliy’ ismini vermişler. Şöyle diyor Maria:

„Köyümüzün töre ve geleneklerini korumasıyla gururlanıyoruz. Bunlar arasında dokuma tezgahında dokunan ve diğer Besarabya köylerinde bulunmayan peşkirler, kilimlerdir. Her birinin özgün adeti olan Hıristiyan yortularını da kutluyoruz. Şimdi bizde özel kurban verilen, çok güzel kutlanan Gergövden yortusu kaydedilecek. Noel bayramında erkekler köyü dolaşarakBulgar halk şarkıları söylüyorlar’ diye anlatıyor Maria fakat şimdi yaşanan durum yüzünden artık her şeyin farklı olduğunu ekliyor. 

Korunan Bulgar kültürünün başka bir özelliği mutfak sanatıdır. Köye gelen her konuğa geleneksel kurban, lahanalı pirinçli et yemeği,kırmızı biber tozuyla sıcak koyun yahnisi ve tabii börek ikram edilir.

„Yaptığımız böreğin ismi ‘zelnik’. Çok ince yufkalar açılır, aralarına peynir konulur, üstüne sütle yumurta dökülür ve fırına atılır. Evde hazırlanan maya ile hamurlu rulolar da yapıyoruz. Bütün bu hamur işi peynirle yapılır vefırına atılır. Ailemizde biz ekmeğimizi hala fırında pişiriyoruz.’ 

Köyün‘Çuşmeliy’ adlı Bulgar halk dans topluluğu da köy sakinlerinin gururudur. Şöyle diyor Maria Jelyazkova:

„Topluluk beş yıl önce resmen kuruldu. Oysa çok daha erken kurulmasını düşünüyorduk. Dansa büyük ilgisi olan 22 kişiden ibarettir. Ne ki, ilk önce koronavirüs, şimdi ise oluşan kötü durumdan dolayı topluluğun çalışmalarına geçici olarak ara verdik. 

Köyümüzdeki yaşlılardan kalma 2-3 Bulgar halk oyunu da korunup oynanıyor. Biz bu dansları yıllardan beri oynuyoruz.’

Bütün Ukraynalılar gibi Çuşmeliy köyünün halkı da savaşın daha çabuk bitmesini istiyor, kendi zaferine inanıyorlar. ‘Çünkü biz hiçbir kötülük yapmadık’ diyor Maria. Savaşın bitmesi ise zamanla normal hayata dönülmesi demektir. 

Çeviri: Neli Dimitrova