Në BE ka reagime të ndryshme në lidhje me vendimin e presidentit amerikan Joe Biden për të lejuar Ukrainën të godasë thellë brenda territorit rus me armët e furnizuara nga Shtetet e Bashkuara. Megjithatë, shumica janë në mbështetjen e tij. Ai erdhi pak para 1000 vjetorit të fillimit të pushtimit rus të Ukrainës dhe gjesti u pranua kryesisht si një simbol i lidhur me këtë datë dhe si një rast që presidenti ukrainas Volodimir Zelenski t'u kërkojë evropianëve të bëjnë të njëjtën gjë pasi e bënë Britania e Madhe dhe Franca. Fjalët e tij drejtuar Parlamentit Evropian: “Putini është i fokusuar në fitimin e kësaj lufte dhe nuk do të ndalet vetëm. Dhe sa më shumë kohë të ketë, aq më keq bëhen kushtet. Por është e qartë se pa disa faktorë kyç, Rusisë do t'i mungojë ndonjë motiv real për t'u përfshirë në negociata kuptimplote. Pa municione të djegura në territorin e saj, pa ndërprerje logjistike ushtarake, pa baza ajrore të shkatërruara, pa kapacitet të humbur për të prodhuar raketa dhe dronë dhe pa konfiskuar asetet e saj. Ju e dini shumë mirë se Putini nuk i vlerëson njerëzit dhe rregullat, vetëm paratë dhe pushtetin. Ne duhet t'ia heqim këto gjëra për të rivendosur paqen.”

Thirrjes së Zelenskit iu bashkua edhe kryetari i grupit të Partisë Popullore Evropiane (PPE) në Parlamentin Evropian, Manfred Weber, i cili është gjithashtu një kundërshtar politik i kancelarit gjerman Olaf Scholz: “Joe Biden tregoi lidership duke lejuar forcat ukrainase të përdorin të gjitha armët edhe në territorin rus. Tani është radha e evropianëve të bëjnë të njëjtën gjë. Kancelari gjerman Scholz tha se do të ndërmarrë të gjitha veprimet e mundshme së bashku me miqtë tanë amerikanë. Prandaj, ju lutemi, jepini Ukrainës "TAURUS"- ët që i duhen.”

Ukrainasit ndoshta nuk do të marrin "TAURUS" nga Scholz, por situata mund të ndryshojë pas zgjedhjeve në fund të shkurtit. Përfaqësuesi i Lartë për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë Josep Borrell, qëndroi me vendosmëri pas vendimit të Presidentit Biden: “Unë e them përsëri se Ukraina duhet të jetë në gjendje të përdorë armët që ne i furnizojmë asaj jo vetëm për të ndalur shigjetën, por edhe për të goditur harkun. Unë vazhdoj të besoj se kjo duhet bërë.”

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte këmbëngul në të njëjtën gjë, megjithëse ai paralajmëroi: “Unë gjithmonë e kam menduar të mençur të mos flasim shumë për atë që po bëjmë apo nuk bëjmë dhe të mos i bëjmë kundërshtarët tanë më të zgjuar se ç'duhet. Por NATO ka deklaruar qartë në të kaluarën se kur aleatët i kanë furnizuar Ukrainës sisteme armësh, është më mirë të mos vendosen kufizime. Ky është një qëndrim i përbashkët, por aleatët vendosin se çfarë të bëjnë.”

Ashtu siç pritej, grupi "Patriotët për Evropën" është kundër, kurse eurodeputetët nga "Evropa e kombeve sovrane" iu shmangën shënimit të 1000 ditëve në Parlamentin Evropian në Bruksel, duke shkuar për një mbledhje në Sofje.

A mendoni se vendimi i Presidentit të SHBA Joe Biden për të lejuar ukrainasit të godasin me armë të furnizuara nga SHBA thellë në Rusi është tepër i vonë, siç thonë disa ekspertë ushtarakë, dhe se si do të ndikojë kjo në rrjedhën e luftës, derisa Donald Trump të marrë detyrën, është pyetja jonë e parë ndaj eurodeputetes lituaneze nga PPE Rasa Juknevičienė.

“Nuk do të thosha se është shumë vonë, por është gjithmonë më mirë vonë se kurrë. Nëse do të kishte ndodhur rreth gjysmë viti më parë, me siguri përmirësimi i vijës së parë të ukrainasve do të ishte shumë më i konsiderueshëm. Por unë personalisht, mendoj se ky është një hap i rëndësishëm përpara. Dhe madje një hap shumë i rëndësishëm.”

A do të çojë kjo në rezultate reale sipas jush?

“Nuk e di, duhet të pyesim ekspertët ushtarakë. Sigurisht, shumica do të thoshin se duhet t'i shikojmë gjërat në një mënyrë më gjithëpërfshirëse, sepse lufta nuk fitohet vetëm me raketa. Ukrainasit kanë nevojë për shumë më tepër. Por ishte një boshllëk që duhej plotësuar.”

Sa vende të BE-së prisni të ndjekin shembullin dhe a do ta bëjë këtë Gjermania? A do ta lejojë ajo që me “TAURUS”-ët e saj të godasin Rusinë?

“Duhet të insistojmë, siç tha kryetari i grupit tonë gjatë debateve. Për më tepër, Gjermania ka zgjedhje që vijnë në fillim të vitit të ardhshëm dhe ndoshta ato do të ndryshojnë qëndrimet për këtë çështje.”

Por atëherë Trump tashmë do të ketë marrë detyrën dhe situata mund të dalë edhe më e vështirë...

“Nuk e di, nuk e dimë dhe askush nuk e di. Ne jemi duke diskutuar, do të shohim. Megjithatë, nga ana tjetër, unë ende besoj në logjikën e politikanëve në Shtetet e Bashkuara. Nëse shikoni interesat amerikane, ata nuk kanë interes që Rusia të sulmojë vendet evropiane në të ardhmen. Kështu qe do të shohim. Unë nuk jam personi që mund ta parashikoj të ardhmen, por kam qenë gjithmonë optimiste dhe mendoj se do të arrijmë një mirëkuptim të përbashkët.”

Megjithatë, sinjalet që vijnë nga administrata e ardhshme e Trump nuk janë optimiste...

“Ka të mira dhe të këqija, dhe disa janë më të mira nga sa prisnim. Ashtu si, kandidati për sekretar shteti, këshilltari për sigurinë kombëtare, kështu që do të shohim. Do të ketë një dozë të madhe paparashikueshmërie, sepse ky është Presidenti Trump.”

Me sa, sipas jush, janë të prekshme jo vetëm vendet baltike, por edhe i gjithë krahu lindor, përfshirë disa vende si Rumania dhe Bullgaria?

“Kam debatuar gjithmonë me ata që thonë se vetëm ne nga vendet baltike apo fqinjët jemi në hall. Nëse ne jemi në telashe, e gjithë BE-ja do të jetë në telashe të mëdha. Është gabim të mendoni se siguria e vendeve baltike është një problem i veçantë nga ai i Komunitetit.”

Putini ka shpallur tashmë një doktrinë të rinovuar bërthamore. Mbi këtë bazë, si e vlerësoni rrezikun nga ana e tij për goditje, duke qenë se ky regjim është irracional?

“Po, ky është një regjim irracional, por unë mendoj se Putini dëshiron të jetojë për fëmijët dhe nipërit e tij të ardhshëm. Unë po e vëzhgoj këtë shantazh gjatë gjithë kohës dhe nëse i dorëzohemi këtij shantazhi nuk do të kemi kurrë rezultate të mira. Po, çdo gjë duhet ta marrim seriozisht dhe të mendojmë, por nuk duhet të kemi frikë. Kjo nuk na ndihmon. Ne nuk duhet të kemi frikë ta mposhtim këtë regjim. Nuk kemi zgjidhje tjetër.”

A mendoni se Evropa është gati për një sulm bërthamor?

“Askush nuk është i përgatitur për një sulm bërthamor. Por mbi të gjitha, Putini duhet të jetë i vetëdijshëm se përgjigja do të jetë e fortë - nga pala amerikane dhe nga vendet e tjera. Kjo është gjëja më e rëndësishme.”

A është lëshimi i raketës balistike ndërkontinentale “Oreshnik” kundër Dnipros një paralajmërim i vërtetë për BE-në dhe SHBA-në, pyetëm ish-ministrin e mbrojtjes dhe udhëheqës të “Qendrës për Menaxhimin e Sigurisë dhe Mbrojtjes” në Akademinë Bullgare të Shkencave Prof. Todor Tagarev.

“Lëshimi i raketave të tilla ka rëndësi ushtarake pasi ato përdoren kundër objektivave ushtarakë. Është një fabrikë që prodhon raketa ose çdo pajisje tjetër ushtarake dhe konsiderohet një objektiv legjitim ushtarak. Por pas gjithë bombardimeve ushtarake të Ukrainës - disa analistë kanë numëruar mbi 1200 deri më tani – ajo nuk sjell ndonjë ndryshim të rëndësishëm nga pikëpamja ushtarake. Qëllimi i saj është t'i japë një sinjal edhe udhëheqjes ukrainase, por kryesisht vendeve perëndimore, për t'i kujtuar se Rusia ka një armë moderne, e cila praktikisht mbulon të gjithë Evropën. Për mua, efekti kryesor i kërkuar është efekti psikologjik dhe kryesisht ndaj Perëndimit, në mënyrë që Perëndimi ta shohë këtë si një sinjal se Rusia është e gatshme dhe ka aftësitë për të goditur, siç deklaroi Putin në ditët e mëparshme pas ndryshimit të doktrinës bërthamore të Rusisë, se çdo vend që merr pjesë në çfarëdo mënyre në atë që ai e quajti një sulm në hapësirën ajrore kundër Rusisë, konsiderohet agresor ndaj Rusisë dhe mund të vuajë nga pasojat përkatëse. Një pjesë e vogël e Shteteve të Bashkuara bie brenda rrezes së këtij sistemi armatimi nëse ai lëshohet nga rajonet e largëta lindore të Federatës Ruse, por kryesisht, mendoj, drejtuesit e Evropës Perëndimore janë objektivi, dhe deri diku mund të supozoj se objektivi është Trump dhe ekipi i tij, që të përpiqet Putin të ndikojë mbi opsionet që këto vende po diskutojnë për t'i dhënë fund luftës.”

Megjithatë, deri në çfarë mase mund të bëhet realitet kërcënimi i një sulmi bërthamor ndaj BE-së dhe Shteteve të Bashkuara?

“Ky është, siç thashë, një demonstrim i aftësisë dhe gatishmërisë. Mendimi im personal, dhe ky është edhe mendimi i shumicës në komunitetin e ekspertëve, është se Putini nuk do të guxojë të përdorë armë bërthamore dhe është e pamundur që ai të përdorë armë bërthamore jashtë Ukrainës. Por edhe nëse ai e përdor atë në Ukrainë, probabiliteti është i papërfillshëm, sepse kjo do të  kthejë kundër Rusisë ato vende që e mbështesin deri tani, si Kina, për të mos përmendur vende si India, Brazili dhe të tjera të të ashtuquajturit "jugu global". Xi Jinping kishte bërë një deklaratë personale në fillim të luftës se ai as nuk e ka menduar që Putini të përdorë armë bërthamore kundër një vendi jo bërthamor.”

Kanë mbetur më pak se dy muaj deri sa Donald Trump të inaugurohet si President i Shteteve të Bashkuara. A do të mbetet vetëm pjesë e fushatës zgjedhore retorika se ai do të kërkojë që Ukraina të bëjë lëshime territoriale në këmbim të paqes apo do të bëhet realitet?

“Kushdo që përpiqet të kuptojë se çfarë do të thotë, gjykon kryesisht nga deklaratat e njerëzve rreth tij, të cilat janë krejt të ndryshme. Pra, nuk e kemi idenë, nuk e dimë, ka shumë të ngjarë që vetë veprimet e tij të jenë kontekstuale në varësi të reagimit të të dyja palëve - si do të reagojë Putini, si do të reagojë Zelenski ndaj këtyre bisedimeve, të cilat me shumë mundësi Trump do të përpiqet t'i zhvillojë tashmë si president i Shteteve të Bashkuara. Por aktualisht ka probleme të tjera me të cilat presidenti i vjetër i sapozgjedhur po përpiqet të përballet. Ai mund të përpiqet të detyrojë Zelenskin të ndërpresë armiqësitë dhe të kërkojë një zgjidhje me Putinin më pas. Por dyshoj se kjo mund të ndodhë. Mendimi im, të cilin e kam shprehur disa herë, është se të dyja palët kanë ende kapacitete ushtarake për të arritur më shumë në këtë konflikt dhe këto nuk janë kushte të mira për një armëpushim. Për më tepër, unë nuk shoh se si Trump, tashmë si president, mund dhe është i gatshëm të ofrojë garanci solide për sigurinë e Ukrainës nëse armiqësitë pushojnë. Ky është një problem madhor. E pranoj se tregtia e sigurisë për territore mund të jetë një opsion, por kjo varet tërësisht nga Ukraina dhe nga askush tjetër. Askush nuk mund t'i detyrojë ukrainasit t'i japin një pjesë të territorit të tyre agresorit. Por ata thjesht nuk mund ta bëjnë këtë nëse nuk marrin garanci vërtet të forta për sigurinë e tyre. Dhe garancitë solide janë anëtarësimi në NATO - para së gjithash, opsioni më i dëshirueshëm, por për këtë duhet të ketë një konsensus midis 32 vendeve anëtare dhe Trump duhet të punojë për këtë konsensus. Kjo është e vështirë për mua për ta imagjinuar. Dhe nëse nuk ka një konsensus të tillë në horizont, ai duhet të ofrojë garanci të tjera, të tilla si ato që SHBA i jep Japonisë dhe Koresë së Jugut - me një prani solide trupash në territorin e tyre, si dhe me shumë mënyra të tjera me të cilat ato janë lidhur me sigurinë e këtyre dy vendeve."

Ky material është përgatitur në kuadër të radio rrjetit evropian “Euranet Plus”. Mund ta dëgjoni atë me tingullin e tij origjinal në bullgarisht KËTU.

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Vesella Mançeva