160 km në lindje të kryeqytetit shqiptar të Tiranës dhe dhjetë kilometra në jugperëndim të qytetit të Dibrës ndodhen fshatrat e bullgarëve të rajonit historiko-gjeografik të Gollobordës. Fshatrat janë në kufijtë e bashkive shqiptare Librazhd dhe Bulqizë. Tani atje jetojnë rreth 6000 njerëz, ndërsa dikur ka pasur rreth trefish më shumë. Jeta e vështirë dhe mungesa e mjeteve të jetesës janë shkaku i emigrimit të njerëzve në qytetet më të mëdha shqiptare si Tirana, Elbasani dhe Durrësi dhe gjithnjë e më shpesh ata emigrojnë jashtë shtetit në Perëndim.

Shumica e popullsisë bullgare në Gollobordë është myslimane. Kujtimi i së kaluarës së krishterë ruhet në emrat e disa monumenteve të vjetra dhe në emrat e vendeve. Për shembull, sheshi i Ostrenit të Madh quhet “Kisha”. Kur u vendos rrjeti i ujësjellësit, aty u gjetën mbetje të varrezave të vjetra dhe një kishë e krishterë.

Deri në fshat na shoqëron Razi Rama. Ai ka qenë kryetar i Ostrenit të Madh për 12 vjet dhe ka lënë emër të mirë dhe njërëzit e duan dhe respektojnë edhe sot. Është edhe kryetar i Shoqatës Etno-Kulturore dhe Sportive e Gollobordës.

“Golloborda është një rajon me 26 fshatra dhe 80% e banorëve në to flasin bullgarisht. Si ka ngelur kjo gjuhë këtu, mund të tregojnë historianët. Dhe ata thonë gjëra të ndryshme - disa në një mënyrë, të tjerët - në një mënyrë tjetër. Në kohën e diktatorit komunist Enver Hoxha na ushtruan presion të flisnim vetëm shqip. Por edhe sot e kësaj dite njerëzit flasin bullgarisht në shtëpitë e tyre. Në shkolla mësojnë shqip. Prandaj shqipja që flitet në Ostren të Madh edhe Gollobordë është autentike dhe e pastër, nuk ka dialekte në të. Siç e mësojnë, ashtu e flasin. Ndërsa gjuha amtare është bullgarishtja, gjuha e vjetër arkaike bullgare. Për bullgarët në Gollobordë, mund të them se që kur Shqipëria njohu pakicën kombëtare bullgare në 2017, njerëzit janë më të lirë të shprehin se kush janë. Këtë vit kemi bërë edhe regjistrimin e popullsisë dhe sipas informacioneve paraprake, një pjesë e madhe e banorëve të Gollobordës janë identifikuar si bullgarë.“  

Nga bashkëbiseduesi ynë kuptojmë se disa qindra banorë të Gollobordës kanë marrë nënshtetësinë bullgare. Të tjerë janë shkolluar në vendin tonë dhe tani janë mjekë apo inxhinierë të respektuar në Shqipëri. Me çfarë merren banorët e Gollobordës?

“Tradita e Gollobordës është ndërtimi”, shpjegon Razi Rama. - Shekuj më parë ky ishte zanati kryesor këtu me të cilin njerëzit fitonin bukën e gojës. Sot shumë po ndërtojnë nëpër Shqipëri apo jashtë saj. Nuk ka asnjë vend të rëndësishëm në shtetin tonë në ndërtimin e të cilit nuk ka marrë pjesë një person nga Golloborda. Dhe e gjithë Shqipëria e di që ky zanat nderohet këtu. Kjo është arsyeja pse shumë gollobordas punojnë në Gjermani, Holandë, Zvicër, Itali”.

Pyetjes sonë, a është e vështirë të ruhet bullgarishtja sot në këto anë të Shqipërisë, Razi Rama i përgjigjet se respektohen traditat e vjetra dhe njerëzit flasin gjuhën tonë të vjetër edhe jashtë shtëpive të tyre, gjë që ruan vetëdijen e tyre bullgare. Dhe ka kaluar një kohë e gjatë tashmë që nuk kanë më as frikë të përcaktohen etnikisht. Megjithatë, ende nuk ka një shkollë bullgare.

“Ka pasur bisedime me Ministrinë e Arsimit të Bullgarisë për hapjen e shkollave të së dielës në Trebisht dhe Ostren të Madh, por ky është ende vetëm një projekt. Siç e theksova, minoriteti bullgar në Shqipëri u njoh me ligj në vitin 2017. Por, për mendimin tim, ka një mangësi të madhe. Ai e njeh pakicën, por nuk thotë se ku ndodhet gjeografikisht. A në Gollobordë, Gorë, Prespë të Vogël apo Tiranë. Do të kishte qenë mirë sikur të kishte një pikë në tekst për të përshkruar saktësisht se ku jeton kjo popullsi”.

Shoqata Etno-kulturore "Golloborda", e drejtuar nga Razi Rama, është formuar në vitin 2015 dhe përpiqet të mbajë gjallë frymën dhe traditat bullgare. Edhe sot e kësaj dite nderohen traditat e mundjes dhe dasmat tradicionale. Ruhen edhe kostume popullore autentike. Me njërën prej tyre, gratë nga Ostreni i Madh veshën edhe reporteren e Radio Bullgarisë, Kostandina Bello, gjë për të cilën do t'ju flasim me detaje në një reportazh të veçantë së shpejti.

“Çdo të premte të tretë të muajit maj ne organizojmë lojëra të mundjes, dhe këtu vërshojnë njerëz nga fshatrat fqinjë, por edhe nga e gjithë Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut. Në dasmat që bëheshin në Gollobordë bënin pjesë edhe mundjet dhe gara të tjera, por tradita nuk praktikohet më, sepse shumë njerëz nga këtu janë shpërngulur në qytete apo jashtë vendit. Në Gollobordë ka rreth 10-12 lloje kostumesh popullore për dasma. Dhe kostumet nga çdo fshat kanë karakteristikat e tyre. Për ta ruajtur këtë, ne duam të bëjmë një muze etnografik ku të ekspozojmë të gjitha këto kostume autentike”.

• Bullgaria ndihmon në rinovimin e infrastrukturës arsimore në Shqipëri

• Milena Selimi: Bullgarët në Shqipëri kanë nevojë për mësues dhe për vëmendje

Prisni takimin e radhës nga Golloborda - me drejtorin e shkollës në Ostren të Madh Çlirim Muça. Ndërsa më shumë foto do të gjeni në galerinë poshtë postimit.