Një nga shenjtorët më të mëdhenj dhe krijues i mrekullive të shekullit të 4, Shën Spiridoni, ka qenë një njeri i thjeshtë në natyrë, i përulur në zemër dhe i mirë në jetë, siç është shkruar në biografinë e tij. Sot kisha ortodokse feston kujtimin e tij.

Në besimet tradicionale bullgare Shën Spiridoni pranohet si një përkrahës i kuajve dhe i bagëtisë së madhe shtëpiake, por para së gjithësh ai është patron i zanateve të ndryshme dhe i kooperativave të ndryshme të artizanateve. Në ditën e tij esnafi i zgjedh mjeshtërit e rinj, kurse në kishë bekohet një kafshë mashkull, të cilën e therin për kurban për nder të shenjtorit. Në vende të shumta dhe sot mjeshtrit e festojnë festën me po të njëjtat rite dhe praktika. Kurse përfaqësuesit e brezit më të ri, të cilët janë afruar deri tek mençuria dhe kuptimi i thellë i traditave , po vazhdojnë të kërkojnë rrugë për “përkthimin” e tyre në një gjuhë moderne.  Në Muzeun Historik Regjional - në qytetin Kjustendill, kanë bërë një kalendar interesant të mjeshtërive tradicionale. Sipas tij çdo muaj organizohen dhjetëra punishte. Gjatë muajit nëntor fëmijët kanë bërë opinga – një lloj këpucë tradicionale, të cilat janë karakteristike për të gjithë Gadishullin Ballkanik. "Mbase këto kanë qenë dhe këpucët e para të njerëzve nëpër tokat tona" – thotë Mirosllava Taskova, nga zyra “Marrëdhënie me publikun” dhe kujdestar në muze.

“Këto janë këpucë të punuara prej lëkure – sqaron ajo. Nuk kemi të dhëna se kur kanë filluar ti punojnë, as se cila ka qenë forma e tyre, por mbase vijnë nga lashtësia e thellë dhe janë dukur kështu, siç kanë arritur dhe deri tek ne. Zanati formohet në mesin e shekullit të 19, ekziston prej më shumë se 100 vjet dhe ndërpritet në mesin e shekullit të kaluar, i shtyrë dhe i zëvendësuar nga prodhimi i fabrikave-këpucë dhe opinga gome. Me aq sa di, ka firma, të cilat sot merren me punimin e opingave për shkak të interesit nga ana e formacioneve folklorike të vallëzimit e të tjera. Që nga fillimi i vitit 2015, muzeu ynë organizon punishte për fëmijët çdo muaj. 

Tema për opingat gjithmonë shtrohet gjatë muajit nëntor, me qenë se atëherë festojmë  një ngjarje të paharrueshme historike – Luftën Serbo-bullgare nga viti 1885, e cila ka mbrojtur të drejtën e bashkimit të popullit bullgar. Atëherë Bullgaria papritmas është e sulmuar nga fqinji i saj perëndimor. Dëshmitarë të ngjarjes tregojnë në kujtime se pjesa më e madhe e vullnetarëve bullgar kanë qenë të veshur me opinga në atë dimër të akullt. Pavarësisht nga kjo, kryejnë bëma heroike në fushat e betejës. Ja përse vendosëm të tregojmë sesi punohen opingat pikërisht gjatë muajit nëntor, duke kujtuar këtë ngjarje të rëndësishme. Saktësuam se fëmijët janë me të vërtetë të lumtur dhe me një interes të madh përvetësojnë mjeshtëri të ndryshme, më në veçanti kur tema gërsheton historinë dhe praktikat tradicionale. Punishtet vizitohen nga fëmijët 5 vjeç si dhe nga ata në moshën 17-18 vjeçe. Mundohemi të përshtatim mjeshtëritë në grupmoshat e ndryshme dhe të kërkojmë tema me përmbajtje.

Gjatë muajit janar punojmë uniforma nga Lufta Çlirimtare ( atëherë është çliruar qyteti ynë), gjatë muajit qershor punojmë kaçile, kemi dhe ushtrime për punimin e germave dhe të librave me një shtyp të vjetër, punimin e armëve të vjetra, punojmë mozaikë në ngjashmëri të artefakteve të zbuluara nga Pautalia e Lashtë... Tema gjatë muajit dhjetor është “Tezgjahu i Krishtlindjes” dhe i njohim fëmijët me teknikat e thurjes dhe të endjes. U tregojmë dhe sendet, të gjendura nëpër tokat tona, të cilat dëshmojnë për zhvillimin e këtij zanati akoma gjatë mijëvjeçarit të gjashtë përpara Krishtit.”

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva

Foto: arkiv personal