Dy kozmonautë bullgarë fluturuan në Kozmos

© Foto: bg.wikipedia.org
Georgi Ivanov
Në vitin 2011 bota shënoi 50 vjet nga fluturimi i parë në Kozmos i njeriut. Ky ishte fluturimi i kozmonautit rus Jurij Gagarin më 12 prill 1961. Sot, kur janë fakt udhëtimet turistike në hapësirën ndëryjore dhe njeriu mund të blejë copë Hëne, është vështirë të besojmë se aventura kozmike e njerëzimit ka filluar vetëm para gjysmë shekulli. Ne, bullgarët, kemi arsye të krenohemi se ishim pjesë e fillimit të kësaj aventure. Dy bullgarë fluturuan në Kozmos. Bullgaria ishte vendi i gjashtë në botë, i cili dërgoi një kozmonautë të saj atje. Përveç Bashkimit Sovjetik, ajo ishte dhe i vetmi shtet nga ish Blloku lindor me dy kozmonautë të vet. I pari prej tyre – Georgi Ivanov, fluturoi më 10 prill 1978 në anijen kozmike “Sojuz – 33”. Kozmonauti i dytë bullgar Aleksandër Aleksandrov duhej të priste një dekadë, që të realizojë ëndrrën e vet më 7 qershor 1988, kur fluturoi me anijen sovjetike “Sojuz TM-5”.

Fluturimi i parë i kozmonautit bullgar është ndër udhëtimet më dramatike kozmike. Ai vazhdoi më pak se 48 orë. Për shkak të problemeve teknike anija nuk arriti të lidhet me stacionin orbital “Saljut-6”, sepse lidhja me të ndodhte me një shpejtësi më të lartë nga ajo e parashikuar. Kishte nevojë për korrigjim të shpejtësisë dhe kjo çoi deri në bllokimin e një prej motorëve. Avaria ishte shumë e rëndë dhe ishte rrezikuar jeta e dy astronautëve – Georgi Ivanov dhe komandanti rus Nikollaj Rukavishnikov. “Duke e analizuar këtë fluturim jashtëzakonisht të rëndë, komisioni shtetëror arriti deri në konkluzionin se ai ka kontribuuar shumë për zhvillimin e ardhshëm të fluturimeve kozmike” – shkroi gjatë prillit të vitit 2001 udhëheqësi i fluturimit nga toka – kozmonauti sovjetik Aleksej Eliseev. Për herë të parë u realizua lëshimi balistik i një anijeje kozmike, me një ngarkim deri më 10 herë më shumë nga ai i satelitit artificial. Fluturimi i kozmonautit të dytë bullgar Aleksandër Aleksandrov nuk ishte kaq dramatik. Studiuesi bullgar realizoi në bord mbi 50 eksperimente shkencore në vazhdim të 10 ditëve në orbitë.

Çfarë është rëndësia e këtyre dy fluturimeve kozmike bullgare?

Skafandri i Aleksandër Aleksandrovit

“Për shkencën dhe industrinë e një shteti pjesëmarrja në fluturimet kozmike mund të krahasohet me klasifikimin e mirë në olimpiadën botërore”, deklaroi para mikrofonit të Radio Bullgarisë profesor Petër Gecovi, drejtor i Institutit për studime dhe teknologji kozmike pranë Akademisë Bullgare të Shkencave. Në të kaluarën ai ka qenë kryeinxhinieri i programit shkencor, i cili zbatohej nga kozmonauti i dytë bullgar Aleksandër Aleksandrov.

“Bullgaria e vogël u radhit atëherë ndër shtetet me arritje më të mëdha në lëmin e studimeve dhe teknologjive kozmike. Desha të shënoj akoma një fakt tjetër interesant – që në vitin 1971 ne lëshuam pajisjen tonë të parë në orbitën kozmike dhe kjo na bën vendin e 18-të në botë, i cili ka krijuar aparaturë të saj dhe ka zhvilluar me të eksperimente në Kozmos. Bullgaria është dhe vendi i tretë në botë, i cili prodhon ushqime kozmike. Në vitet, kur fluturoi kozmonauti ynë i parë, si dhe para kësaj, vetëm ne, bashkë me Bashkimin Sovjetik dhe SHBA-në prodhonim ushqim. Të gjitha këto arritje janë një provë për nivelin e lartë të arsimimit të popullsisë bullgare dhe të mundësive tona të mëdha teknologjike atëherë dhe tani.”
Deri tani Bullgaria ka lëshuar në Kozmos më se 200 aparatura, sisteme dhe pajisje. Ka zhvilluar mbi 300 eksperimente dhe vazhdon të marrë pjesë me sukses në shpërndarjen ndërkombëtare të veprimtarive kozmike. Në lidhje me këto fluturime të para, në Bullgari u vu themeli i disa degëve shkencore si fizika kozmike, mjekësia dhe biologjia kozmike etj.

“Këto programe ishin një injeksion serioz edhe për shkencën, edhe për teknologjitë, u ble një sasi e madhe aparaturë bashkëkohore, makina dhe pajisje bashkëkohore, shumë njerëz morën kualifikim të lartë – thotë profesor Gecovi. – Duhet shënuar se edhe tani shumë prej aparaturave ende janë aparatura kryesore për zhvillimin e disa eksperimenteve në Kozmos. Përveç kësaj fluturimi i kozmonautëve bullgarë në Kozmos na jep shkas për një sedër më të madhe, kurse çdo një komb, që të ketë suksese, ka nevojë për një sedër më të mirë.”

Gjatë vitit 2011 kozmonautët bullgarë Georgi Ivanov dhe Alkesandër Aleksandrov u dekoruan nga presidenti i Rusisë Dimitrij Medvedev me medalje “Për kontribut në shfrytëzimin e Kozmosit”.

Pas gjithçkaje të thënë është logjikisht të mendohet se sot Bullgaria është anëtare e Agjencisë Kozmike Evropiane. Por kjo nuk është kështu, sepse anëtarësia në agjenci është e shtrenjtë dhe nuk u përgjigjet mundësive të hallkave shkencore në Bullgari. Mirëpo Instituti për studime dhe teknologji kozmike pranë Akademisë Bullgare të Shkencave merr pjesë në mënyrë aktive në projektet kozmike të programeve evropiane për studime shkencore.

“Tani marrim pjesë në afro 30 projekte të përbashkëta me shtete të ndryshme – thotë prof. Gecovi. – Mundësitë për bashkëpunim sot janë më të mëdha, sepse tashmë nuk ka kufizime politike. Aktualisht punojmë si me shkencëtarë dhe firma ruse, ashtu dhe me specialistë evropianë, amerikanë, japonezë, indianë etj.”

A do të dërgojë përsëri Bullgaria kozmonaut të vet në Kozmos?

Drejtori i Institutit për studime dhe teknologji kozmike pranë Akademisë Bullgare të Shkencave është ndër optimistët e paktë. Përgjigja e tij është: “Po, dhe ky moment nuk do të jetë larg në të ardhmen.”

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Ndaje

Dy kozmonautë bullgarë fluturuan në Kozmos

Më shumë nga rubrika

Elizabeth Bleiker nga Zvicra: Bullgaria duhet të mbetet autentike për të intriguar turistët evropianë

Georgi dhe Maria janë emrat më të zakonshëm në Bullgari në vitin 2024

91 medalje në shkencat natyrore fituan nxënësit në vitin 2024