Festa e valltarëve mbi prush

botuar më 10-05-20 12.39.MD

“Nestinarët” janë kërcimtarët e një valleje të veçantë në traditën popullore bullgare. Festa e tyre bie në ditën e 21 majit, kur besimtarët ortodoksë nderojnë shenjtorët Konstantin dhe Elena.

Foto: arkiv

Festa e krishtere ortodokse kushtuar shenjtorëve Konstantin dhe Elena, e cila çdo vit bie më 21 maji, shoqërohet me shumë rituale popullore. Në malin Rodopa, ku zanati kryesor i banorëve gjithnjë ka qenë rritja e deleve, atë ditë kopetë dalin për në kullotat verore. Në rajonet bujqësore të Rrafshinës së Trakisë ritet i kushtohen kryesisht mbrojtjes së rendimenteve nga breshëri. Sidomos atraktiv dhe interesant është festimi i kësaj dite në rajonin e malit Stranxha, në pjesën Juglindore të vendit. Për këtë krahinë janë karakteristike vallet mbi prush ditën e shenjtorëve Konstantin dhe Elena.

Kulmi i festës së shenjtorëve Konstantin dhe Elena është kërcimi mbi prush me këmbë të zbathura. Valltaret quhen bullgarisht “nestinarki”. Mirëpo, është e domosdoshme një përgatitje e gjatë që të posedohet aftësia për kërcimin me këmbë të zbathur mbi thëngjijtë e ndezur. Vet valltarët “nestinarë” kanë rituale speciale për pastrim shpirtëror dhe trupor – me mbajtjen e kreshmëve, me vetmin dhe me ngulitje në vet veten. Kështu ata përpiqen të vendosin një kontakt shpirtëror me shenjtorët mbrojtës Konstantin dhe Elena. Nestinarët besojnë, se ata dy shenjtorë i mbrojnë dhe i çojnë përmes prushit. Ata vallëzojnë mbi thëngjijtë e ndezura me ikonën e tyre në duart. Valltarët konsiderohen ndërmjetës midis shenjtorëve Konstantin dhe Elena dhe njerëzit e thjeshtë. Ikona lahet me uji të bekuar nga burimi i shenjtë i valltarëve. Pas kësaj ikona vishet si të thuash me petka speciale, të zbukuruara me qëndisje. Pas kësaj ikona stoliset me gjerdane me monedha të argjendta dhe të florinjta.

Rrënjat e krishtere në festën e valltarëve mbi prush – nestinarë, fshihen në të kaluarën e largët, në besimet dhe ritet e lashta popullore. Kulti i lashtë ndaj burimeve dhe pemëve është në thelbin e festës së nestinarëve. Disa ditë para kremteve, pastrohen ujërat e burimeve të shenjta, të quajtura ajazma. Me ujin e ajazmës lahet ikona e shenjtorëve Konstantin dhe Elena, njerëzit pinë nga një gllënjkë uji të bekuar për shëndet dhe lajnë fytyrat për pastrim. Pranë ajazmës bëhen edhe kurbanet me rastin e festës. Pranë burimit të shenjtë të ajazmës rregullohet edhe tempulli i vogël për nder të shenjtorëve mbrojtës të valltarëve mbi prush Konstantin dhe Elena. Në këtë tempull ruhet edhe daullja e shenjtë e valltarëve. Kjo daulle është vetëm për festën e shenjtorëve dhe për vallëzimin e nestinarëve. Nën tingujt e tij dhe nën shoqërimin e gajdes nestinarët kalojnë përmes mbarë vendbanimit dhe rrethojnë kishën. Duhet të theksohet, se në ritet popullore të kësaj dite nuk përfshihen priftërinj të krishterë. Dhe kjo për shkak se ata herë e damkosnin si pagan, herë shfaqnin dhurim ndaj tij. Thelbi më i lashtë i festës lidhet me hyjnizimin e moçëm të diellit dhe të shfaqjes së tij tokësore – zjarrit.

Mbrëmjen festa vazhdon rreth zjarrit të ndezur në qendrën e vendbanimit. Shumë dru digjen përderisa formohet grumbulli i thëngjijve të ndezura. Nga prushi formohet një rreth i madh, i cili simbolizon diellin. Përreth këtij rrethi njerëzit hidhen valle dhe këndojnë këngë. Kulmi i festës është në mesë të natës, kur mbi thëngjijtë e ndezur dalin valltarët mbi prush – nestinarë. Të zhytur në ekstazën rituale, ata shkelim thëngjijtë me këmbë të zbathur të veshur me këmisha të gjata të bardha, me ikonën e shenjtorëve Konstantin dhe Elena në duart. Daullja në shoqërim të gajdes, nxjerrin tinguj gjithnjë e më të shpeshta dhe hipnotike. Të prirë nga muzika dhe të frymëzuar nga rituali, nestinarët ecën shpesh e shpesh mbi thëngjijtë e ndezur. Dikur, në të kaluarën vallëzimi mbi prush trashëgohej brez pas brezi. Në rajonin e malit Stranxha riti ruhet dhe zbatohet edhe më sot vetëm në dy fshatrat – Bëllgari dhe Kosti.

Përgatiti në shqip: Svetllana Dimitrova

По публикацията работи: Rumjana Panajotova

Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Ndaje

Festa e valltarëve mbi prush

Më shumë nga rubrika

Mbrëmjet e kulturës bullgare në Shqipëri po vazhdojnë

Tingulli i gajdeve do të dëgjohet mbi livadhet e Ilindenit me rastin e tubimit në fshatin Gella

Festivali i qëndistarisë paraqet traditën e qëndisjes në fshatin Vardim