Ο Άγιος Βασίλειος τιμάται και στην Βουλγαρία κι ας μην φέρνει δώρα

Στην Βουλγαρία την πρώτη μέρα του νέου χρόνου η ΒΟΕ τιμά την Ημέρα του Αγίου Βασιλείου και γιορτάζουν όσοι φέρουν τα ονόματα Βασίλ, Βάσκο, Βασίλκα και Βασιλένα.

Ο Άγιος Βασίλειος γεννήθηκε το 330 στην Καισάρεια της Καπαδοκίας (Μικρά Ασία, σήμερα στην Τουρκία) όπου και διατέλεσε επίσκοπος. Ο Μητροπολίτης Ευχαΐτων στον Πόντο, Ιωάννης Μαυρόπους (1000-1070),  θέσπισε τον κοινό εορτασμό των επωνομαζόμενων Τριών Ιεραρχών, του Βασιλείου του Μεγάλου, του Ιωάννη του Χρυσοστόμου και του Γρηγορίου του Θεολόγου ή Ναζιανζινού, στις 30 Ιανουαρίου, ως προστατών των γραμμάτων και της παιδείας. Η προσωπική γιορτή του Αγίου Βασιλείου είναι την 1^η Ιανουαρίου γιατί τότε απεβίωσε.

Ο Βασίλειος έφερε το ίδιο όνομα με τον πατέρα του ο οποίος ήταν δάσκαλος ρητορικής ενώ η μητέρα του ήταν η Αγία Εμμέλεια, κόρη αξιωματούχου που είχε μαρτυρήσει για την χριστιανική πίστη. Η οικογένεια είχε 8-9 παιδιά από τα οποία αρκετά είναι άγιοι (ο Άγιος Νύσσης, ο ασκητής Άγιος Ναυκράτιος, η Οσία Μακρίνα και ο Άγιος Πέτρος, επίσκοπος Σεβαστείας).

Ο Βασίλειος σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα όπου γνωρίστηκε με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό και έγινε δάσκαλος ρητορικής. Βαφτίστηκε το 358 και αναζήτησε τόπο για να ασκητέψει. Το 364 χρήστηκε πρεσβύτερος στην Καισάρεια και έπειτα διαδέχηκε τον Επίσκοπο Ευσέβειο. Μαζί με τον Μέγα Αθανάσιο, Πατριάρχη Αλεξανδρείας, και τον Πάπα της Ρώμης Δάμασο, αντιτάχθηκαν στον Ομοιανισμό (Ρεύμα του Αρειανισμού) που προσπάθησε να επιβάλλει ο βυζαντινός Αυτοκράτορας Ουάλης.  

Ο Βασίλειος συνέχισε το έργο του Μέγα Αθανασίου στην οικουμενική Εκκλησία και εργάστηκε για την επικράτηση των ορθόδοξων χριστιανικών αρχών μέσω της Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας (325 μ.Χ. – Α΄ Οικουμενική Σύνοδος).Διεκήρυξε την ενότητα της Αγίας Τριάδας ως μιας ουσίας και προχώρησε στον προσδιορισμό του υποστατικού διαχωρισμού των Προσώπων της.

Πλούσιο είναι το νομικό του έργο, το οποίο βρίσκουμε συγκεντρωμένο κυρίως στις επιστολές του προς τον Αμφιλόχιο Ικονίου, από τις οποίες προήλθαν 85 κανόνες που, αφού επικυρώθηκαν από τη Σύνοδο εν Τρούλω, στα τέλη του 7ου αιώνα, αποτελούν, έως σήμερα, συστατικό στοιχείο των νομοκανονικών συλλογών, βασικό βοήθημα του εκκλησιαστικού δικαίου. Άλλο νομικό του έργο, οι «Μοναχικούς κανόνες», είναι διατάξεις που αφορούν την οργάνωση των μονών και τη διαβίωση των μοναχών. Οι κανόνες αυτοί δεν επικυρώθηκαν ποτέ αλλά υπήρχαν συχνές παραπομπές σ΄αυτούς π.χ. στα σχόλια των Βασιλικών, της τελευταίας επίσημης κωδικοποιήσεως που πραγματοποιήθηκε κατ΄ εντολήν του βυζαντινού Αυτοκράτορα, Λέοντος ΣΤ΄, στα τέλη του 9ου αιώνα.

Ιδιαίτερα αισθητή είναι η επίδραση του Μεγάλου Βασιλείου και στο Οικογενειακό Δίκαιο. Ταυτόχρονα κατέβαλλε προσπάθειες για την ανάδειξη άξιων κληρικών στο ιερατείο, την καταπολέμηση της σιμωνίας των επισκόπων και την πιστή εφαρμογή των ιερών κανόνων από τους πιστούς. Σημαντική ήταν η συμβολλή του στην ποιμαντική μέριμνα, έναντι των αποκομμένων και περιθωριοποιημένων μελών της Εκκλησίας.

Ίδρυσε Πτωχοκομείο, γνωστό ως «Βασιλειάδα» το οποιο έγινε πρότυπο κέντρου περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ανθρώπων. Το ενδιαφέρον του Βασιλείου για τα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα του λαού καταδεικνύεται από επιστολές του (π.χ. Επιστολές 84, 86, 104, 107-109, 110), με τις οποίες προσπαθούσε να λύσει προβλήματα εργαζομένων στα ορυχεία του Ταύρου της Μικράς Ασίας, ορφανών, αδικημένων, ασθενών και απόρων. Ο Άγιος καθιέρωσε τη διανομή αγαθών, όπως τρόφιμα, ρούχα, χρήματα στους φτωχούς.

Ο Βασίλειος ο Μέγας πέθανε σε ηλικία 49 ετών, την 1^η Ιανουαρίου του 379. Τα θεραπευτικά λείψανά του σκόρπισαν για να έχουν πρόσβαση σ’ αυτά περισσότεροι πιστοί. Η κεφαλή του βρίσκεται στην Μονή Μεγίστης Λαύρας , στο Άγιο Όρος. Μέρος του δεξιού του χεριού κια άλλα τμήματα βρίσκονται στη Μονή Ιβήρων, στο Άγιο Όρος. Τμήματα βρίσκονται ακόμα στις μονές Διονυσίου, Παντοκράτορος και Αγ. Παύλου του Αγίου Όρους. Το δεξί του χέρι είναι στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου, στην Νέα Φιλαδέλφεια Αττικής. Μέρη χειρός βρίσκονται στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Αθήνα και στην Μονή Παναχράντου στο νησί της Άνδρου.

Τμήματα βρίσκονται ακόμα στην μονή του Αγίου Θεοδοσίου, στο Άργος, στον Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων Βενετίας, στο μοναστήρι του Κύκκου, στην Κύπρο και στη Λαύρα Αγ. Αλεξάνδρου Νέβσκι, στην Αγία Πετρούπολη.

Στην ελληνική παράδοση βρίσκουμε την μορφή του Μέγα Βασίλειου στα ελληνικά κάλλαντα της Πρωτοχρονιάς που εξυμνούν τον Άγιο Βασίλη που έρχεται από την Καισαρεία και φέρνει δώρα στα παιδιά και την Πρωτοχρονιά η πίτα με το φλουρί στην Ελλάδα λέγεται Βασιλόπιτα γιατί είναι αφιερωμένη στον Άγιο Βασίλειο.  

Επιμέλεια: Αγάπη Γιορντανόβα