Συμπληρώνονται 131 χρόνια από τη γέννηση του Τσάρου Μπορίς Γ', που έμεινε στη βουλγαρική μνήμη με τον ορισμό που του έδωσε ο λαός και η ιστορία - Ενοποιητής.

Ο Μπορίς Σαξκομπουργκότσκι βρέθηκε στην ηγεσία της χώρας μετά την παραίτηση του Τσάρου Φερδινάνδου μετά την ήττα της χώρας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο νεαρός μονάρχης εστέφθη στις 3 Οκτωβρίου 1918φορώντας στρατιωτικό παλτό και ανέλαβε την διακυβέρνηση της Βουλγαρίας στην εξαιρετικά ταραγμένη και απρόβλεπτη περίοδο μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Μία από τις ηχογραφήσεις που φυλάσσεται στο Χρυσό Ταμείο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας, καταγράφει μια ομιλία του Τσάρου Μπορίς Γ' προς τους βουλευτές με αφορμή μια από τις σημαντικότερες διπλωματικές επιτυχίες κατά τη διάρκεια της βασιλείας του - την ειρηνική επιστροφή της Νότιας Ντόμπρουτζα στην επικράτεια του Βασιλείου της Βουλγαρίας:

«Κύριοι, βουλευτές! Ανακοινώνω με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι η εξωτερική πολιτική που ασκήθηκε μέχρι τώρα έχει αποφέρει θετικά αποτελέσματα. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1940, οι κυβερνήσεις της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας υπέγραψαν συνθήκη στην Κραϊόβα, δυνάμει της οποίας η Νότια Ντόμπρουτζα επέστρεψε στα σύνορα του Βουλγαρικού Βασιλείου».

Η δικαιοσύνη που επικράτησε τότε και η επιστροφή των εδαφών που παραχωρήθηκαν στη Ρουμανία βάσει της Συνθήκης Ειρήνης του Βουκουρεστίου, που υπογράφηκε στις 28 Ιουλίου 1913, ακούγεται απίστευτη από τη σημερινή άποψη:

«Για να επιτευχθεί αυτό χωρίς να προκληθεί καμία σύγκρουση, φαίνεται ότι υπήρξαν συνθήκες αποδεκτές και από τις δύο πλευρές», υποθέτει ο γιος του Συμεών Σαξκομπουργκότσκι σε μια ειδική συνέντευξη στη Βουλγαρική Εθνική Ραδιοφωνία από τα τέλη του 2024. «Μου κάνει εντύπωση όταν κανείς μιλάει με πάθος για το μεγαλείο της Βουλγαρίας. Ναι, η Βουλγαρία μπορεί να είναι μεγάλη, αλλά για παράδειγμα με το βιοτικό της επίπεδο και όχι εδαφικά. Επειδή ο καθένας μπορεί να αποφασίσει να πατήσει στο έδαφος του γείτονα και αυτό δεν οδηγεί πουθενά».

Η βασιλεία του Μπορίς Γ' αποτελεί αντικείμενο πολλών εκτιμήσεων. Το πώς ήταν ο βασιλιάς στο ρόλο του ως αρχηγού κράτους, αλλά και ως απλού ανθρώπου, συζύγου και πατέρα, μπορούν να το πουν σήμερα μόνο τα δύο παιδιά του - ο διάδοχος του θρόνου Συμεών Β' και η πριγκίπισσα Μαρία Λουίζα. Ωστόσο, και οι δύο είναι πολύ σπάνια διατεθειμένοι να δίνουν συνεντεύξεις, επομένως είναι μεγάλη τιμή που ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας (2001–2005) μίλησε στη Βουλγαρική Εθνική Ραδιοφωνία σε μια προσπάθεια να αναλύσει τη βασιλεία του Τσάρου Μπορίς Γ' από σύγχρονη προοπτική.

Αν και στις προηγούμενες εμφανίσεις του ο Συμεών Σαξκομπουργκότσκι  απέφευγε να δίνει εκτιμήσεις για άτομα ή διαδικασίες στη χώρα μας, σε αυτή τη συνέντευξη λαμβάνει υπόψη τη δήλωση του πατέρα του στο περιοδικό Time από τις 20 Ιανουαρίου 1941: «Οι υπουργοί μου είναι αγγλόφιλοι, οι στρατηγοί γερμανόφιλοι, ο λαός μου είναι ρωσόφιλος, μόνο εγώ έμεινα βουλγαρόφιλος», για να υπενθυμίσει στη Βουλγαρία ότι είναι σημαντικό να επιδιώκει, πάνω απ' όλα, τα εθνικά της συμφέροντα:

«Και πριν από 150 χρόνια υπήρχαν ρωσοφιλία και ρωσοφοβία. Δεν είναι καιρός να σκεφτούμε λίγο με πιο ορθολογικό και ήρεμο τρόπο τι είναι πιο σημαντικό - να είμαστε βουλγαρόφιλοι, ή τι; Ας μην είμαστε απαραίτητα το ένα ή το άλλο, γιατί αυτό ακριβώς είναι που διχάζει την κοινωνία και δεν οδηγεί πουθενά και σε τίποτα καλό», επισημαίνει ο Σαξκομπουργκότσκι με τη σοφία των 87 χρόνων του.

Ο γιος του βασιλιά μοιράζεται επίσης τις αγαπημένες στιγμές από τα παιδικά του χρόνια και τις εκδρομές που έκαναν με τον πατέρα του:

«Μας πήγαινε στα βουνά και πάντα κουβαλούσε ένα φτυάρι με το οποίο μπορούσε να βγάλει προσεκτικά ένα φυτό χωρίς να το ξεριζώσει, για να μεταφυτευθεί στο πάρκο του παλατιού Βρανά ή αλλού. Πάντα μας εξηγούσε τι έκανε και γιατί. Στην τελευταία εκδρομή μας μαζί του, πιθανότατα το καλοκαίρι του 1943, ανεβήκαμε στο όρος Μουργκάς (την ψηλότερη κορυφή στη Δυτική Στάρα Πλάνινα - επιμ.), όπου άρχισε να μας δείχνει τις κατευθύνσεις προς τις οποίες βρίσκονται διάφορα πράγματα».

Ο Τσάρος Μπορίς Γ' πέθανε απροσδόκητα από καρδιακή προσβολή στις 28 Αυγούστου 1943, λίγο μετά την επιστροφή του από μια επίσκεψη στον Χίτλερ, όπου αρνήθηκε να παραδώσει τους Βούλγαρους Εβραίους και να στείλει στρατεύματα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Διάδοχος του θρόνου του ήταν ο εξάχρονος γιος του Συμεών Β', στο όνομα του οποίου κυβερνούσε αντιβασιλεία εκλεγμένη από την Εθνοσυνέλευση.

Ο Τσάρος Μπόρις Γ' είναι ο μόνος Βούλγαρος πολιτικός που από την παιδική του ηλικία και σε όλη την ενήλικη ζωή του μέχρι την άνοδό του στο θρόνο, ήταν προετοιμασμένος να είναι αρχηγός κράτους. Ανέλαβε την ευθύνη να βασιλέψει σε ηλικία 24 ετών. Κυβέρνησε για 25 χρόνια και κατάφερε να ξαναχτίσει τη χώρα μετά την ήττα σε δύο μοιραίους πολέμους. Πάντα προσπαθούσε να περιορίσει τις κλιμακούμενες εμφύλιες συγκρούσεις χωρίς βία. Στη συλλογική μνήμη των Βουλγάρων παραμένει ως ο βασιλιάς του λαού.

Κείμενο: Ιοάν Κόλεφ (από συνέντευξη του Ζλάτκο Ζέλεφ)

Μετάφραση: Άιλιν Λάζοβα

Φωτογραφίες: kingsimeon.bg, facebook.com/SimeonSaxecoburggotha, bulgarianhistory.org, αρχείο