Ο παγκοσμίως γνωστός γάλλος γελοιογράφος Πλαντού /Plantu/ έφτασε στη Βουλγαρία, για να εγκαινιάσει έκθεσή του στη Σόφια στην παρέα των βουλγάρων συναδέλφων του Χρίστο Κομαρνίτσκι και Τεοντόρ Ούσεφ. Τα πανό με τις ζωγραφιές του, που προκαλούν με τα μηνύματά τους για την πολιτική, την οικολογία και την κοινωνία, προσελκύουν τα βλέμματα των περαστικών στην πλατεία Σλαβέικοφ στην καρδιά της πρωτεύουσας. «Εξαιρετικά τολμηρό είναι εκ μέρους σας να τα εκθέσετε στον δρόμο», επισημαίνει ο Πλαντού. Οι ζωγραφιές, σύμφωνα με τα λόγια του δημιουργού, είναι ιδιόμορφες φράσεις, γραφική σύνταξη ή μεταγλώττιση: «Διαβάζω την εφημερίδα και τα άρθρα μετατρέπονται σε γελοιογραφίες. Αντί να μεταφράζω με λέξεις, μεταφράζω με μορφές», εξηγεί.

Ο Πλαντού λέει ότι η γελοιογραφία είναι χώρος της ελευθερίας. Είναι απόλυτη αυτή η ελευθερία; Σύμφωνα με τον βούλγαρο γελοιογράφο Χρίστο Κομαρνίτσκι, η σκέψη για το πώς το κοινό θα υποδεχθεί τη γελοιογραφία είναι «το μικρό αδερφάκι της αυτολογοκρισίας και καμιά φορά επικρατεί επί του δημιουργού».

«Τα καλύτερα παραδείγματα γελοιογραφίας είναι όταν πειράζει περισσότερους ανθρώπους – λέει άλλος παγκοσμίως γνωστός ζωγράφος – Τεοντόρ Ούσεφ. – Η γελοιογραφία γεννήθηκε με τη δημοκρατία. Ο Αριστοτέλης περιγράφει τον πρώτο γελοιογράφο Παύσωνα ως τον άνθρωπο, που ζωγραφούσε πιο άσχημα και από το ασχημότερο πράγμα στον κόσμο. Η δημοκρατία και η γελοιογραφία βαδίζουν χέρι χέρι – εάν εξαφανιστεί το ένα, θα εξαφανιστεί και το άλλο.»

«Οι γελοιογραφίες στη Βουλγαρία έχουν πολύ ιδιαίτερη θέση – συμπληρώνει ο πολιτειολόγος Ντιμίταρ Γκάνεφ. – Είχαν πολύ σημαντική θέση και πριν από τις αλλαγές, κατά τη διάρκεια του ολοκληρωτικού καθεστώτος. Ένα από τα μεγάλα σκάνδαλα στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ήταν η συλλογή λαϊκών επιγραμμάτων «Καυτές πιπεριές» του Ραντόι Ράλιν και του Μπορίς Ντίμοφσκι. Ήταν ίσως η πρώτη στιγμή όταν τα πνεύματα άρχισαν να ξεσηκώνονται.»

Για τον Πλαντού ο γελοιογράφος είναι βαρόμετρο για την ελευθερία του λόγου, αλλά με τα κοινωνικά δίκτυα τα συμφραζόμενα αλλάζουν αισθητά:

«Καμιά φορά οι ζωγραφιές δεν καταλαβαίνονται. Τη ζωγραφίζεις εδώ στη Σόφια, αλλά μπορεί να μείνει ακατανόητη σε απόσταση 10 χιλιάδων χιλιομέτρων ή 50 μέτρων. Ακριβώς αυτό συνέβη με τους φίλους μου του Charlie Hebdo. Κάτι νέο για τους γελοιογράφους είναι ότι ήδη μας κατακρίνουν και για γελοιογραφίες, που δεν έχουμε ζωγραφίσει ποτέ.»

Η παιδαγωγική εργασία είναι εξαιρετικά σημαντική για τον Πλαντού, ο οποίος εργάζεται με παιδιά, θα επισκεφθεί μερικά σχολεία της Σόφιας, γιατί πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι, επειδή όσο και να είναι πολύ άνετο εργαλείο, το Διαδίκτυο μπορεί να μετατραπεί σε δαίμονα.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ των δαιμόνων και της δημοκρατίας;

«Εναντίον του δαίμονα Πούτιν – τον ζωγράφισα σαν δράκο – είναι η μικρή μας Ευρώπη, που καμιά φορά είναι δαιμονική. Δέχεται κριτικές, αλλά έχει επιλέξει ποια πλευρά να υπερασπιστεί. Και ίσως οι δημοκρατίες μας είναι δαιμονοκρατίες.»

Ο προσωπικός δαίμονας του Πλαντού είναι ο φόβος από τη λευκή σελίδα, αλλά μοιράζεται την εμπειρία του βέλγου γελοιογράφου Φιλίπ Γκελούκ /Philippe Geluck/, ο οποίος ζωγραφίζει μόνο σε μπλε χαρτί και πλέον δε φοβάται τις λευκές σελίδες.

Φωτογραφίες: bgnes, Μαρία Στόεβα
Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα