Μέχρι πριν από ένα-δυο χρόνια, όλοι δυσανασχετούσαν ότι η ανεργία στη Βουλγαρία είναι πολύ μεγάλη - μάλιστα υπήρχαν χρόνια που πλησίασε το 13%. Σήμερα όλοι δυσανασχετούν από την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, όχι μόνο ειδικευμένου, αλλά ακόμα και ανειδίκευτου. Η ανεργία είναι 5,6 % και ο αριθμός των ανέργων, από την αρχή του έτους, μειώθηκε κατά 22%. Πάνω από το 60% των εργοδοτών δηλώνουν ότι δεν μπορούν να βρουν υπαλλήλους κι αυτό εμποδίζει τη λειτουργία των επιχειρήσεών τους και επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη. Διεθνής έρευνα της έγκυρης συμβουλευτικής εταιρείας PwC, τοποθετεί τη Βουλγαρία στην πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ό, τι αφορά στις ζημιές που δημιουργούνται από την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, οι οποίες ανέρχονται στο 13,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, με δεύτερη τη Ρουμανία με 6%. Αυτό σημαίνει ότι αν οι επιχειρήσεις δεν αντιμετώπιζαν το πρόβλημα αυτό, το ΑΕΠ της Βουλγαρίας θα ήταν 13,2% υψηλότερο. Έρευνα της Manpower κατατάσσει τη Βουλγαρία στην πέμπτη θέση στην έλλειψη εργατικού δυναμικού - πίσω από την Ιαπωνία (89%), τη Ρουμανία (81%), την Ταϊβάν (78%) και το Χονγκ Κονγκ (76%).

Οι λόγοι για μια τέτοια έλλειψη στην αγορά εργασίας είναι πολλοί και, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, δεν υπάρχουν μόνο στη Βουλγαρία. Πρώτος «ένοχος» είναι η εκπαίδευση, η οποία στέλνει στην αγορά εργασίας άτομα με δεξιότητες και προσόντα που δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων. Αρκετά αισιόδοξη, στο θέμα αυτό, ήταν, πρόσφατα, η βουλγάρα εκτελεστική διευθύντρια της Παγκόσμιας Τράπεζας Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, σύμφωνα με την οποία η Βουλγαρία έχει κάνει καλύτερες επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, απ’ ότι άλλες χώρες με παρόμοια εισοδήματα. Για πρώτη φορά, η ΠΤ εισήγαγε το δείκτη του ανθρώπινου κεφαλαίου, ο οποίος λαμβάνει υπόψη πέντε επιμέρους στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία η Βουλγαρία κατατάσσεται 44η στον κόσμο - και προτελευταία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρώτη είναι η Σιγκαπούρη. Ο Δείκτης Ανθρώπινου Κεφαλαίου υπολογίζει πόσο από το δυναμικό τους μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι νέοι. Στη Βουλγαρία, ένα παιδί που γεννήθηκε σήμερα μπορεί να χρησιμοποιήσει το 68% των δυνατοτήτων του. Αν είναι κορίτσι μπορεί να πάρει λίγο περισσότερο - 71%, αν είναι αγόρι - 65%.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο δραματικά και λαμβάνονται μέτρα για την προσέγγιση των επιχειρήσεων με τα σχολεία. Ιδιαίτερα μεγάλες ελπίδες επαφίενται στην, αποκαλούμενη, «διπλή εκπαίδευση», η οποία συνδυάζει το κλασικό σχολείο με πρακτική εργασία σε εταιρείες και εργοστάσια. Φυσικά είναι πολύ νωρίς για να περιμένουμε πολύ θετικά αποτελέσματα στη Βουλγαρία, αλλά η εκπαίδευση αυτή έχει δώσει ήδη καρπούς στη Γερμανία, την Ελβετία και άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Η Βουλγαρία προσπαθεί να ξεπεράσει τις ελλείψεις προσωπικού και με την απασχόληση εργαζομένων από το εξωτερικό. Προς το παρόν, όμως, το μέτρο αυτό αφορά περίπου 5.000 άτομα, που εργάζονται, κυρίως, κατά την καλοκαιρινή περίοδο στα ξενοδοχεία, τα μπαρ και τα εστιατόρια δίπλα στη θάλασσα. Και αυτοί, είναι κυρίως άτομα με βουλγαρικές ρίζες που προέρχονται κυρίως από την Ουκρανία και τη Μολδαβία.

Η δημογραφική κρίση είναι ένας ακόμα, ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας, παράγοντας, για την απασχόληση και την ανεργία στη Βουλγαρία. Ο πληθυσμός βρίσκεται σε ραγδαία γήρανση, όλο και περισσότερα άτομα εγκαταλείπουν την αγορά εργασίας, σε σύγκριση με αυτά που μπαίνουν σ’ αυτή. Δηλαδή, η εργατική δύναμη μειώνεται και γερνά. Είναι δύσκολο, λοιπόν, να περιμένουμε ότι η οικονομία θα βρίσκεται σε επίπεδο υψηλής τεχνολογίας και υψηλής προστιθέμενης αξίας. Σε αυτή την κρίση θα πρέπει να προστεθεί ένα άλλο φαινόμενο - η μέχρι τώρα άνευ προηγουμένου μετανάστευση των Βουλγάρων που πηγαίνουν να εργαστούν στο εξωτερικό και κυρίως στην Ευρώπη. Μεταξύ των μεταναστών υπάρχουν κι εκείνοι που μαζεύουν φράουλες στη Μεγάλη Βρετανία, πορτοκάλια στην Ελλάδα, αλλά και τραπεζίτες, ακαδημαϊκοί, επιχειρηματίες, σεβαστοί και ευημερούντες γιατροί και ειδικοί πληροφορικής. Η μετανάστευση μπορεί να είναι καλό για τους ίδιους και τους συγγενείς τους, τους οποίους υποστηρίζουν οικονομικά με εμβάσματα, αλλά δεν είναι καλό, μακροπρόθεσμα, για τη Βουλγαρία. Κι αυτό γιατί ο συνδυασμός αυτός, αλλά και πολλοί άλλοι παράγοντες, θέτουν υπό αμφισβήτηση τη συνέχιση της ύπαρξης του έθνους και του κράτους, του οποίου οι πολίτες ζουν καλά. Δυσκολίες υπάρχουν σε ολόκληρο τον κόσμο, κανείς δεν πρόκειται να ενδιαφερθεί για τη Βουλγαρία και κανείς δεν θα έρθει να λύσει τα προβλήματά της. Οι μόνοι που ενδιαφέρονται και μπορούν να βοηθήσουν, είναι οι ελάχιστοι Βούλγαροι οι οποίοι έχουν παραμείνει στη Βουλγαρία.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης