Στον νότιο κόλπο της Ανταρκτικής βρίσκεται το νησί Λίβινγκστον, όπου είναι ο Βουλγαρικός Πολικός Σταθμός «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας». Η πρώτη βουλγαρική ερευνητική αποστολή φτάνει στην Ανταρκτική την άνοιξη του 1988 και θέτει την αρχή των συνεπών επιστημονικών ερευνών της Παγωμένης Ηπείρου. Είναι οι πιο ακραίες συνθήκες, στις οποίες μπορεί να βρεθεί κανείς στον πλανήτη – λέει ο καθηγητής Χρίστο Πιμπίρεφ – γεωλόγος και επικεφαλής των βουλγαρικών αποστολών στην Ανταρκτική. – Οι θερμοκρασίες στον Νότιο Πόλο είναι σαν τις θερμοκρασίες στον Άρη, σαν να είσαι σε άλλο πλανήτη. Εκεί η χαμηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί είναι μείον 89 βαθμοί, αλλά το πολικό καλοκαίρι συνήθως κυμαίνεται από τον μείον 15 έως μείον 38 βαθμούς.

Με την ανάπτυξη των τεχνολογιών οι κάτοικοι στο νησί Λίβινγκστον γίνονται όλο και περισσότεροι. Στα περίχωρα της βουλγαρικής ερευνητικής βάσης βρίσκονται οι βάσεις άλλων 7-8 χωρών – της Ισπανίας, της Ρωσίας, της Ουρουγουάης, της Αργεντινής, της Κίνας κ. ά. Γι’ αυτό ο καθηγητής Πιμπίρεφ λέει ότι στην πραγματικότητα η Βουλγαρία διακυβερνά την ήπειρο μαζί τους. Η Βουλγαρία είναι η μόνη χώρα της Βαλκανικής, η οποία εδώ και 30 χρόνια έχει βάση και εργάζεται κάθε χρόνο εκεί – λέει ο επιστήμονας και συνεχίζει:

Εκεί η χώρα μας έχει βγει από το βαλκανικό περιβάλλον της. Μαζί δημιουργούμε ιστορία και για μένα ήταν μεγάλη έκπληξη όταν μου παρέδωσαν την πρώτη βουλγαρική σημαία, που τέθηκε στο νησί και την οποία θεωρούσαμε χαμένη πριν από 30 χρόνια. Τότε εγώ και ο συνάδελφός μου Μπορισλάβ Κάμενοφ δουλεύαμε με βρετανούς γεωλόγους και αφήσαμε μια σημαία στο σημείο, όπου θα ήταν ο πολικός σταθμός μας. Οι άλλοι συνάδελφοί μου βρίσκονταν σε ρωσικό παγοθραυστικό και έφερναν τα δύο οικήματα πού έθεσαν την αρχή του Βουλγαρικού Πολικού Σταθμού το 1988. Η σημαία τοποθετήθηκε στο πρώτο βουλγαρικό οίκημα, που μετά αποκαλέσαμε «Το κουτσό σκυλί», έναν μήνα μετά την εγκατάσταση των Ισπανών εδώ κοντά.

Το 1990 όταν τα μέλη της ερευνητικής αποστολής στην Ανταρκτική διακόπτουν προσωρινά τη δραστηριότητά τους λόγω των πολιτικών αλλαγών στη Βουλγαρία, οι Ισπανοί αποφασίζουν να επισκεφθούν τα διπλανά οικήματα. Βρίσκουν τα δύο σπιτάκια άδεια και ενώ αναρωτιούνται ποιανού είναι, ανακαλύπτουν τη βουλγαρική σημαία σε μια ρωγμή στον πάγο και την παίρνουν μαζί τους ως ανάμνηση. Πρόσφατα, με αφορμή την επέτειο από την πρώτη αποστολή μας η σημαία στάλθηκε σαν δώρο. Είναι μοναδική χειρονομία, από την οποία δάκρυσα – λέει ο καθηγητής Πιμπίρεφ. – Βέβαια, η θέση της σημαίας είναι στη μουσειακή συλλογή, την οποία παρουσιάσαμε πριν από 5 χρόνια στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Μπογιάνα, επειδή οι βουλγαρικές έρευνες στην Ανταρκτική είναι μέρος της νεότερης μας ιστορίας. Αποδείχθηκε ότι εμείς, οι Βούλγαροι,, πράγματι δεν έχουμε ούτε μια σημαία, χαμένη σε μάχη, και τώρα γύρισε σε μας και η πρώτη σημαία που κυμάτιζε στο πρώτο οίκημά μας στην Ανταρκτική.

Οι βούλγαροι επιστήμονες πραγματοποιούν στο νησί Λίβινγκστον έρευνες με σημασία για όλο τον κόσμο της επιστήμης. Οι έρευνες είναι σε τομείς όπως η γεωλογία, οι κλιματικές αλλαγές, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η σεισμική δραστηριότητα, τα ασπόνδυλα ζώα, η επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα του ανθρώπου κλπ. Εκτός από τα πολύτιμα επιστημονικά ευρήματα, ο Βουλγαρικός Πολικός Σταθμός αποδείχθηκε να είναι ανάμεσα στα αξιοθέατα του νησιού, επειδή έχει διατηρηθεί το πρώτο σπιτάκι, το οποίο φιλοξένησε την αποστολή μας πριν από 30 χρόνια. «Το κουτσό σκυλί», όπως το αποκαλούν τα μέλη της αποστολής, το 2015 απέκτησε καθεστώς πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς για την Παγωμένη Ήπειρο. Και αυτό σημαίνει να διατηρήσει την αρχική του εμφάνιση.

«Το κουτσό σκυλί» είναι ένα από τα παλιότερα οικήματα στο νησί Λίβινγκστον. Είναι εμβαδού μόλις 18 τετραγωνικών μέτρων, αλλά λειτουργούσε ως υπνοδωμάτιο, κουζίνα, χώρος για επιστημονική εργασία και για ξεκούραση. Εκεί έμεναν 8 άτομα και κατά περιόδους ο αριθμός τους έφτανε 12-13. Οι αποστολές στον Νότιο Πόλο είναι κάτι νέο για την ιστορία της χώρας μας. Εκεί κάναμε όλα με τα χέρια μας. Για παράδειγμα, ένα τραπέζι του πλοίου «Μιχαήλ Σόμοφ» χρησίμευσε ως κρεβάτι και κρεμόταν από το ταβάνι. Για να ξαπλώσεις εκεί, έπρεπε να περάσεις από άνοιγμα 90 εκατοστών ανάμεσα στο ταβάνι και το κρεβάτι. Έχουμε σκαρώσει παγκάκια, έχουμε κάνει κρεβάτια από σανίδια, έχουμε ζωγραφίσει στους τοίχους για να κάνουμε το μέρος πιο ευχάριστο. Εκεί μέχρι και τώρα βρίσκονται τα πρώτα ασύρματα, με τα οποία ερχόμασταν σε επαφή με τους συναδέλφους και τις οικογένειές μας στη Βουλγαρία. Έτσι αυτό το οίκημα έχει διατηρήσει το πνεύμα των Βουλγάρων που εργάστηκαν στα τέλη του περασμένου αιώνα στην Παγωμένη Ήπειρο.

Τον Σεπτέμβριο στην αυλή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου θα εκτεθεί μακέτα του «Κουτσού σκυλιού» - ακριβές αντίγραφο του πρώτου βουλγαρικού οικήματος στην Ανταρκτική.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο