Κοντά στο χωριό Μπάνια, στον δήμο Παναγκιούριστε, κεντρικής Βουλγαρίας, φέτος άρχισαν έρευνες του κάστρου "Μπάνσκο καλέ". Λέγεται έτσι λόγω των θερμών ιαματικών πηγών στους πρόποδες του και των αρχαίων λουτρών, απ’ όπου προέρχεται και το όνομα του χωριού. Το κάστρο όμως μέχρι τώρα δεν έχει ερευνηθεί από τους αρχαιολόγους. Δυνατότητα για αρχαιολογικές ανασκαφές προέκυψε αφού ο δήμος Παναγκιούριστε κέρδισε σχέδιο για την αναστήλωση του κάστρου.



"Αυτό το κάστρο είναι ενδιαφέρον γιατί είναι μέρος ενός ευρύτερου συστήματος οχυρωμάτων, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, 5-6 χιλιομέτρων, μεταξύ τους", αναφέρει ο υφηγητής διδάκτορας Βαλέρι Γκριγκόροφ, επικεφαλής των ανασκαφών που τελείωσαν αυτές τις ημέρες. "Για μας είναι σημαντικό να μάθουμε ποια από τα φρούρια λειτουργούσαν ταυτόχρονα και πώς επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Γι’ αυτό κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 χρονών σκοπίμως ερευνώ δύο απ’ αυτά. Το πρώτο είναι το Κράσεν, η μεγαλύτερη μεσαιωνική πόλη στην περιοχή που έχει δύο οχυρώσεις, μεγάλο προάστιο, μερικές νεκροπόλεις και εκκλησίες. Το δεύτερο είναι μικρό φρούριο στην τοποθεσία Κόιτσεβο καλέ. Μετά από μερικές ισχυρές αρχαιολογικές σαιζόν που είχαμε, σταματήσαμε τις ανασκαφές και στα δύο κάστρα για να γίνει συντήρηση των ανακαλυφθέντων αρχιτεκτονικών απομειναριών".

Όπως επισημαίνει ο υφηγητής Γκριγκόροφ, είναι εξαιρετικά σημαντικό παράλληλα με την έρευνα των φρουρίων, να γίνει η έγκαιρη συντήρησή τους. Γι’ αυτό μετά από κάθε αρχαιολογική σαιζόν προορίζονται πόροι και χρόνος για τον σκοπό.

Τι είναι τα αποτελέσματα από τη σαιζόν στο "Μπάνσκο καλέ";
"Διαπιστώσαμε ότι το κάστρο χρησιμοποιούταν σε δύο ιστορικές περιόδους. Διαθέτουμε στοιχεία για δύο πυρπολήσεις του. Η μία πιθανόν συνέβη κατά την περίοδο του 5^ου-6^ου αιώνα, κατά τη διάρκεια των επιδρομών των Ούννων, των Αβάρων και των Σλάβων. Η δεύτερη χρονολογείται στην περίοδο του 12^ου- 14^ου αιώνα , και κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για τη στρατιωτική εκστρατεία του 1189 των σταυροφόρων της Γ΄ Σταυροφορίας ή για την προέλαση του Βουλγάρου βασιλιά Καλογιάν στη Θράκη έναν χρόνο αργότερα. Η έλλειψη προς το παρόν επαρκών ευρημάτων δεν μας επιτρέπει να χρονολογήσουμε τα γεγονότα πιο κατηγορηματικά, είμαστε ακόμη στην αρχή της έρευνας. Ένα από τα ενδιαφέροντα ευρήματα στο δεύτερο πυρπολημένο στρώμα είναι ένα σπάνιο βέλος βαλλίστρας. Τέτοια βέλη συνήθως χρησιμοποιούνται από τους δυτικούς ιππότες και υποδηλώνουν την παρουσία τους σ’ αυτή τη δραματική στιγμή της ιστορίας του φρουρίου. Το ενδιαφέρον για το κάστρο του Μπάνσκο είναι ήδη μεγάλο. Ήδη κατά τη διάρκεια των ανασκαφών και της συντήρησης, ο αριθμός των τουριστών που τυχαίως ή σκοπίμως το επισκέπτονταν, αυξήθηκε. Όλα αυτά μας υποχρεώνουν ο αρχαιολογικός χώρος να διατηρείται σε καλή κατάσταση. Γι’ αυτό έγινε επείγουσα συντήρηση των αποκαλυφθέντων αρχιτεκτονικών απομειναριών. Αμέσως μετά το τέλος των ερευνών, κατασκευάστηκαν και μερικές ενημερωτικές πινακίδες που να δείξουν τα αποτελέσματα της εργασίας μας".

Οι αρχαιολόγοι διοργάνωσαν και δημόσια διάλεξη, στην οποία παραβρέθηκαν πολλοί πολίτες, που εκδήλωσαν ζωηρό ενδιαφέρον όχι μόνο για τα αποτελέσματα από τις αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά και για το πώς στο μέλλον το κάστρο θα ερευνείται και θα προστατεύεται.

"Για μένα είναι ιδιαίτερη χαρά που σήμερα η κοινωνία είναι πολύ πιο ώριμη και συμμετέχει ενεργά σε συζητήσεις για την πολιτιστική και την ιστορική κληρονομιά και την προστασία της", τονίζει ο διδάκτορας Γκριγκόροφ. "Οι άνθρωποι είναι πλέον πιο απαιτητικοί για τη δουλειά μας, ασκούν κριτική για κάποιες κακές πρακτικές συντήρησης των αρχαιολογικών μνημείων. Συμφωνήσαμε, τόσο οι αρχαιολόγοι, όσο οι πολίτες, ότι είναι απαραίτητο να έχουμε μεγαλύτερο σεβασμό για την αυθεντικότητα των μνημείων και να είμαστε πολύ προσεκτικοί και απαιτητικοί για τις προστάσεις αναστήλωσης".

Κατά τη διάρκεια των αρχαιολογικών ερευνών, ο Βαλέρι Γκριγκόροφ κατόρθωσε να στοιχειοθετήσει και ενδιαφέρουσα συλλογή αρχαιολογικών αντικειμένων που περιέχει νομίσματα από διάφορες περιόδους, κοσμήματα και δύο σφραγίδες που προς το παρόν δεν έχουν όμοιές τους. Τα περισσότερα ευρήματα βρέθηκαν στην κοίτη του ντόπιου ποταμού Λούντα Γιάνα. Και ο λόγος να βρεθούν εκεί είναι ότι οι αρχαίοι και οι μεσαιωνικοί οικισμοί βρίσκονταν πλάι στις όχθες του ποταμού και στις θερμοπηγές, γύρω από τις οποίες συγκεντρωνόταν η ζωή σε διάφορες εποχές.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα
Φωτογραφίες: υφηγητής διδάκτορας Βαλέρι Γκριγκόροφ