"Η ιστορία είναι ιστορία και τα θύματα – θύματα" - μ'αυτά τα λόγια ο πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ απέφυγε την έννοια "γενοκτονία" λίγα λεπτά μόνο πριν η βουλγαρική Βουλή να αναγνωρίσει τις σφαγές Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία την περίοδο 1915-1922 "μαζική εξολόθρευση", ενώ την ημερομηνία 24η Απριλίου - Ημέρα μνήμης των θυμάτων.

Τι συμβαίνει στις 24 Απριλίου 1915; Η τραγωδία αρχίζει στην Κωνσταντινούπολη, την νύχτα του Πάσχα, όταν το νεοτουρκικό κίνημα "Ένωση και Πρόοδος" δρομολογεί το σχέδιό του για μαζική εξόντωση των Αρμενίων που ζούν στα όρια της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γιατί; Επειδή οι Αρμένιοι αποτελούν το βασικό εμπόδιο για την διαμόρφωση τεράστιας τουρκικής αυτοκρατορίας, που να ενώσει όλους τους τουρκόγλωσσους λαούς από τον Καύκασο και την Μέση Ασία μέχρι την Κίνα.

Ακόμη επι του σουλτάνου Αμντούλ Χαμίτ Β' οι Αρμένιοι αρχίζουν να αγωνίζονται για αυτονομία. Οι ίδιοι κατηγορούνται από τους νεοτούρκους, ότι υποστηρίζουν τον βασικό αντίπαλο της αυτοκρατορίας – την Ρωσία και γι' αυτό πρέπει να τιμωρηθούν. Η εθνική εκκαθάριση αφαιρεί την ζωή 1,5 εκ. Αρμενίων από τον συνολικό πληθυσμό των 3 εκατ. Αρμενίων. Οι επιζώντες κατορθώνουν να φτάσουν στο συριακό έδαφος. Ορισμένος αριθμός σώζονται από βρετανικά και γαλλικά πλοία.

Στην Βουλγαρία φθάνουν περίπου 30.000 Αρμένιοι πρόσφυγες. Ο βασιλιάς Φερδινάνδος εκδίδει ειδικό διάταγμα για την υποδοχή των Αρμενίων προσφύγων, ενώ η κοινωνία μας κάνει παν το δυνατό για την ενσωμάτωσή τους, βοηθά για την κατασκευή των σχολείων και των εκκλησιών τους και δημιουργεί συνθήκες για τον βιοπορισμό τους.

Σήμερα, δυστυχώς, το 61% των Βούλγαρων δεν έχουν ακούσει για την εξόντωση παρ' όλο, που οι απόγονοι των μεταναστών αναγνωρίζουν πως η χώρα μας τους έσωσε.

Τα στοιχεία για τα τραγικά γεγονότα, που άλλαξαν ριζικά την τύχη και την συνείδηση ολόκληρων γενιών Αρμενίων είναι αρκετά πειστικά. Μόνο στο Κρατικό αρχείο των ΗΠΑ διατηρούνται περίπου 4.000 μαρτυρίες υπαλλήλων του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών. Οι αμερόληπτες περιγραφές τους των αιματηρών γεγονότων αλληλοεπιβεβαιώνονται και συνηγορούν για το σχέδιο των νεοτούρκων. Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Θεόδωρος Ρούζβελτ χαρακτηρίζει την αρμενική σφαγή "το μεγαλύτερο έγκλημα στην διάρκεια του πολέμου", ενώ την έλλειψη δράσης εναντίων της Τουρκίας – "συγχώρησή του".

Η θέση της Γαλλίας, Ρωσίας και Μεγάλης Βρετανίας, που εκφράζεται σε κοινή διακήρυξη την άνοιξη 1915 επίσης είναι κατηγορηματική. Και τα τρία κράτη καθορίζουν την βία εναντίων του αρμενικού λαού "έγκλημα εναντίων της ανθρωπότητας και του πολιτισμού", για το οποίο είναι υπεύθυνη η τουρκική κυβέρνηση.

Έναν αιώνα αργότερα τα ζοφερά γεγονότα καλύπτονται από ευπρεπείς ευφημισμούς, ενώ οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Βουλγαρίας παθαίνουν αμνησία κάθε φορά, όταν αρχίσει κανείς να μιλά για το Αρμενικό ζήτημα. Η Άγκυρα, παρά τις δειλές προσπάθειες να εκφράσει συλλυπητήρια στα θύματα, επίμονα προσπαθεί να επιρρίψει τις σφαγές στα επακόλουθα από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο διάσημος Τούρκος δημιουργός Ορχάν Παμούκ επιβεβαίωσε στον δημόσιο χώρο, ότι "στην Οθωμανική Αυτοκρατορία θανατώθηκαν 1,5 εκ. Αρμένιοι".

Πριν 7 χρόνια περίπου 200 Τούρκοι διανοούμενοι υπέγραψαν μήνυμα, στο οποίο ζήτησαν συγνώμη για την "μεγάλη καταστροφή των Αρμενίων". Πολύ γρήγορα η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε από άλλα 29.000 άτομα. Και παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας να περιορίσει τον αριθμό των χωρών, που χαρακτηρίζουν την μαζική εξολόθρευση των Αρμενίων γενοκτονία, όλο και περισσότερα κράτη εγκρίνουν διακηρύξεις, που την κατακρίνουν.

Όσον αφορά τη Βουλγαρία, για πολλά χρόνια η Βουλή ανάβαλε την υπογραφή παρόμοιων εγγράφων. Επιτέλους η Βουλή, μετά από "ελαφρές διορθώσεις" και τεταμένες συζητήσεις, με 157 ψήφους "υπέρ" και 36 "κατά" χαρακτήρισε τα τραγικά γεγονότα πριν από 100 χρόνια "μαζική εξολόθρευση". Αν και δειλή, αυτή είναι αναγνώριση. Ας ελπίσουμε υπό το βάρος των γεγονότων οι πολιτικοί να επανακτήσουν τελείως την μνήμη τους.

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα
*Η στάση του συγγραφέα του κειμένου μπορεί και να διαφέρει από την στάση της Βουλγαρικής Ραδιοφωνίας