Στις αρχές της μεταβατικής περιόδου τα μέσα ενημέρωσης ήταν το στήριγμα της ελευθερίας, ενώ σήμερα έχουν υποβαθμιστεί έως εξαρτημένα από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα εργαλεία. Αυτό είναι ένα από τα πορίσματα της πρόσφατης έρευνας του περιβάλλοντος των ΜΜΕ στη Βουλγαρία που πραγματοποίησε το γερμανικό ίδρυμα "Φρίντριχ ΄Εμπερτ".

Στην έρευνα διαγράφονται και άλλα, γνωστά από καιρό αλλά άλυτα ακόμα προβλήματα των μίντια στη Βουλγαρία: έλλειψη διαφάνειας της ιδιοκτησίας, αναποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό της συγκέντρωσης μίντια, παραβιασμένη αυτονομία, ατροφία των κοινωνικών λειτουργιών των μίντια κ.α.

Είναι δυνατόν όμως σε μία χώρα που σύμφωνα με τα λόγια του πρώην πρέσβη της Γερμανίας στη Σόφια έχει "εικονική δημοκρατία" τα μίντια να είναι ελεύθερα και αξιόπιστα και μετατρέπονται τα κοινωνικά δίκτυα σε διέξοδο και υποκατάστατο των παραδοσιακών μίντια στη Βουλγαρία; Αυτή είναι η ερώτηση μας προς τον υφηγητή Ορλίν Σπάσοφ που διδάσκει δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας και είναι συντάκτης της έρευνας για τα μίντια του ιδρύματος "Φρίντριχ Έμπερτ".

"Είναι οφθαλμοφανές ότι το περιβάλλον των ΜΜΕ στη Βουλγαρία αντιμετωπίζει πολυάριθμα προβλήματα και ένα από τα βασικά είναι ακριβώς η έλλειψη επαρκούς δημοκρατικότητας στην λειτουργία τους. Ξέρουμε για τα προβλήματα συνδεδεμένα με την ιδιοκτησία, καθώς και για τον επικρατούντα επιπόλαιο χαρακτήρα των βουλγαρικών μίντια. Εγώ δε νομίζω, όμως ότι η κρίση αυτή του παραδοσιακού περιβάλλοντος των μέσων ενημέρωσης πρέπει να μας οδηγήσει σε μία απολογητική των κοινωνικών μίντια και δικτύων. Φυσικά, από κάποια άποψη αποτελούν διέξοδο, αλλά μόνο για μέρος της συνειδητής βουλγαρικής κοινωνίας, που γνωρίζει τα προβλήματα του περιβάλλοντος των μέσων ενημέρωσης. Πρόκειται όμως για μία συγκριτικά περιορισμένη και πληροφορημένη ελίτ. Νομίζω ότι εάν κοιτάξουμε το μεγάλο πλαίσιο, τα παραδοσιακά μίντια συνεχίζουν να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη λόγω της απλής αιτίας, ότι εάν μιλάμε για τον τύπο, τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση εμείς έχουμε ένα αρκετά πιο πλούσιο φάσμα διαφορετικών απόψεων. Μέσα από τα σχόλια διαμορφώνεται και η κοινή γνώμη που από πλευράς της επηρεάζει την πολιτική. Αυτός στο μεταξύ είναι ο μοναδικός τρόπος για επίδραση των μίντια στην λήψη πολιτικών αποφάσεων".

Ακόμα είναι λίγοι οι Βούλγαροι που αντιμετωπίζουν στο Ιντερνέτ δυνατότητα να εκφράσουν την άποψη τους σαν πολίτες. Και όμως τα κοινωνική δίκτυα όλο και πιο συχνά υπαγορεύουν θέματα στα παραδοσιακά μίντια.

"Αυτή η τάση είναι πολύ ενδιαφέρουσα", σχολιάζει ο υφηγητής Ορλίν Σπάσοφ. "Τα παραδοσιακά μίντια αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά μίντια σαν πηγή πληροφοριών και πολλά πράγματα από άποψη πληροφοριών γίνονται πρώτα ακριβώς στα κοινωνικά δίκτυα. Πολλοί άνθρωποι εκεί μπορούν να δημοσιεύσουν είδηση ή σχόλιο πριν τα παραδοσιακά μίντια να έχουν αντιδράσει".

Οι εμπειρογνώμονες του τομέα σημειώνουν ότι η δήλωση γνώμης στα κοινωνικά δίκτυα είναι παράλληλη δημοσιότητα, όπου πολύ πιο εύκολα βρίσκουν χώρο τα απαγορευμένα από τα κεντρικά μίντια θέματα. Δε μιλά αυτό άραγε για μεγαλύτερη ανάγκη από δημοσιογραφικές αναλύσεις και σοβαρές ανακρίσεις;

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα