"Άρχισα να γράφω το βιβλίο "Σημαντικοί, ξεχασμένοι, απαγορευμένοι" πριν από 30 χρόνια", λέει η Κάτια Ζογκράφοβα, διευθύντρια του Εθνικού Λογοτεχνικού Μουσείου και το ονομάζει "το βιβλίο της ζωής μου". Η συγγραφέας είναι γνωστή σαν "η δικηγόρος των αδικημένων από την ιστορία" γιατί υπερασπίζεται τα προτερήματα δημιουργών, απαγορευμένων την εποχή του σοσιαλισμού όπως ο Ράικο Αλέξιεφ, ο Τσαβντάρ και η Φάνη Μουτάφοβι.

"Ακόμα κι όταν γράφω για κλασσικούς συγγραφείς, προσπαθώ να διαλύσω τους μύθους, να δείξω άγνωστες πτυχές", λέει η Κάτια Ζογκράφοβα. "Χάρη στη δουλειά μου στο μουσείο έχω πρόσβαση σε αλληλογραφίες και ημερολόγια. Τα έγγραφα μπορούν να πλαστοποιηθούν μα πάραυτα προτιμώ να χρησιμοποιώ σαν πηγή τα αρχεία".

Οι φίλοι της αποκαλούν την Κάτια "Homo Archivarius" γιατί αναζητά την αλήθεια για κλασικούς συγγραφείς της λογοτεχνίας μας όπως ο Ιβάν Βάζοφ, ο Γιάβοροφ, ο Γιορντάν Γόβκοφ, Χρήστο Σμίρνενσκι και ο Ντιμίταρ Ντίμοφ. Ταυτόχρονα ενδιαφέρεται για Βούλγαρους μετανάστες όπως ο Σιβάτσεφ και ο Βάλεφ.

"Τα σημαντικότερα έγγραφα που διαθέτουμε από τους Βουλγάρους του εξωτερικού είναι τα έργα του ταλαντούχου συγγραφέα και ζωγράφου Μπορίς Σιβάτσεφ που ζει στην Αμερική τη δεκαετία του '20 του περασμένου αιώνα. Περνάει και 4 χρόνια στην Αργεντινή, αλλά επιστρέφοντας στην Βουλγαρία ξεσηκώνει εξέγερση στο πλοίο και ξυλοκοπείται σχεδόν μέχρι θανάτου. Παρά τα σωματικά του βάσανα, ο Σιβάτσεφ γράφει "Το ασημένιο δάσος", "Γράμματα από την Νότια Αμερική" και το πρώτο ομοφυλοφιλικό μυθιστόρημα "Ο εφευρέτης". Γίνεται γρήγορα γνωστός και δημοφιλής αλλά πεθαίνει νέος, μόλις 30 ετών. Ακόμα και μετά το θάνατό του συνεχίζουν να φτάνουν βιβλία στα ισπανικά που περιμένουν την κριτική του. Δική του είναι η πρώτη μετάφραση της "Δόνια Λους" του Χουάν Βαλέρα".

Το βιβλίο της Κάτια Ζογκράφοβα χτίζει γέφυρα μεταξύ της βουλγάρικης και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και μας δείχνει πως επηρέασαν συγγραφείς όπως ο Ίμπσεν, ο Στρίμπεργκ και ο Λέρμοντοφ τους σύγχρονούς τους συμπατριώτες μας.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου