Halk inanışına göre kırmızı renk güneşin gücünü taşıyor ve her canlıya dinçlik, yaşam veriyor, beyaz renk ise temizliği, masumiyeti ve sevinci simgeliyor.

“Martenitsa” adı verilen kırmızı- beyaz iplikten bükülen süslerin pazarlara çıkması, kışın yerini bahara vermeye hazırlandığına işaret eder.

Bu genelenğin ne kadar kadim oluğunu söylemek mümkün değil. Bir eski efsaneye göre, Martenistsa ipleri Bulgar topraklarına Traklar zamanında getirilmiş ve hatta Orfe bile lirini bu takılarla süslermiş.

Daha yeni dönem bir efsane ise, Martenitsa’ları Asparuh Kağan’ın Balkan Yarımadasına girişi ve onun şanlı zaferleri ile bağdaştırıyor.

Bulgaristan’da çok yaygın olan u gelenek ulusal simgelerden biri haline geldi. Buna rağmen kırmızı- beyaz bahar süsleri sadece ve bir tek Bulgar geleneği sayılmaz.

Romanya, Moldova, Arnavutluk, Yunanistan, Sırbistan ve Kuzey Makedonya topraklarında da kırmızı- beyaz iplerin sembolize ettiği “Martenitsa” adetine rastlanıyor.

 Romanya’da “Martişor” süsleri sadece kadınların ve küçük çocukların bileklerine takılır, erkekler ise onları örneğin ayakkabısında altında saklı yerde taşır. Yunanistan’da bu sicimler sadece çocukların bileklerine takılır.

Martenitsa tılsımlı büyüsünü kaybetmemesi için, nelere dikkat etmeliyiz?

Sofya Etnografya Müzesinden uzman Mariya Boyanova anlattı:

"Günümüzde sentetik malzemeler kullanılıyor, beyaz ip veya sicimler Matenitsa niyetine satılıyor. Bazen sadece kırmızı sicimden yapılmış süsler satılıyor. Oysa Martenitsa için ilk koşul ipliklerin bükülmüş olmasıdır. Eskilerin dediği gibi “bükülmeyen iplik Martenitsa değildir”.

Geleneksel takı yün iplikten veya saf yünden hazırlanmalıdır. Bulgar topraklarında en yaygın halinde ise kırmızı- beyaz karışımı olmalı. Rodoplarda örneğin alaca Martenitsa’lar da var. Kırcali ve Berkovitsa bölgesinde beyaz- mavi iplerden yapıln bahar süsü var. Melnik ve Sofya ilinde kırmızı- mavi Mart takılarına rastlıyoruz.

Martenitsa’dan bahsederken onu ulusal onur veya bize has özellik olarak benimseyemeyiz.

Romanya’da beyaz- kırmızı ipten yapılan “Martişor” da bu gelenğin aynısındır.

Mart takılarındaki iplerin bükülmüş olması bir yandan kış ayının yaz mevsimine dönmesini, öte yanan insanlar arasında- genç kızı ve oğlanların bir biri etrafında “dönmesini” sembolize edermiş, dedi Boyanova.

Martenitsa geleneği bölgede milli sınırlar daha çizilmeden Balkanların ortak bir geleneği olarak topraklara yayılmıştır. Halklarımıza eski dönemlerden kalan, hatta antik bir miras diyebiliriz.

Ancak “Baba Marta”- MartaNine geleneği sadece bizde var olan bir mitolojik kahramandır.

Bir Mart günü takılan Martenitsa ilk leylek, kırlangıç yada guguk kuşu veya ilk meyve ağacının çiçeğini görünceye kadar taşınır. Eski dönemlerdeki bir halk inanışınavgöre Martenitsa yaz aylarında orak zamanına kadar taşınabilir.

Yazı: Gergana Mançeva

Çeviri: Sevda Dükkancı