Lahey, Hollanda'nın güneyinde bir yönetim merkezi, Kraliçe'nin yaşadığı ve çalıştığı yer... Bu şehri Bulgar folkloru ve gelenekleriyle ilişkilendirmek pek akla gelmez. Ancak gerçek şu ki Lahey'de Bulgar halayına, rachenitsa’lara ve Bulgaristan’a özgü diğer danslara ilgi, 1970'li ve 1980'li yıllara dayanmaktadır. Bu, folklora ve özellikle de Balkanlar ve Doğu Avrupa dans ve müziklerine karşı ilginin arttığı bir dönem. Daha sonra Hollanda’da Balkan halk danslarını ve özellikle Bulgar halk oyunlarını incelemek ve öğrencilerine tanıtmak için koca bir kuşak koreografi öğretmeni ortaya çıktı. Ne yazık ki Demir Perde’nin yıkılışından önceki yıllarda Bulgaristan'da çok az şey biliniyor ve konuşulurdu. Şu da bir gerçek ki 1981 yılında Koprivshtitsa'da düzenlenen Dördüncü Ulusal Bulgar Halk Sanatı Festivali’ne Hollanda’dan koreograflar katılmıştır. Lahey'de Bulgar halk dansları öğretmenliği yapan koreograf Esther Willems’ın da Bulgaristan’a yaptığı ilk ziyaretiyle ilgili anıları vardır.

Esther Willems, 25 yılı aşkın bir süredir Bulgaristan’a seyahat eder, Koprivştitsa’daki festivale defalarca katılır, 1988’den itibaren ise çocuklarla çalışmaya başlar ve 12 kız ve 12 erkek çocuğuyla bir dans grubu kurar. “Zarove” (Zarlar) adını verdiği bu grupla Bulgaristan ile Hollanda arasında pek çok kez karşılıklı ziyaret ve etkinlikler gerçekleştirir. Ülkemizdeki halk dansları gruplarından insanlarla bağlantıya geçer. Aynı dönemde Lahey’de “Praznik” (Bayram) adında bir Bulgar halk dansları grubu kurar ve bu grubun koreografları, Trakya ve Dobruca halk oyunlarını öğrenmek için Bulgaristan’a gelirler. Esther Willems da bu grupta yer alır.  Bulgar halk kıyafetleri ise Şopların yaşadığı bölgeden gönderilir. Bu durum, müstakbel koreografı sonsuza dek Bulgar ritimleriyle ve aynı zamanda tüm Bulgaristan’dan kendi meslektaşlarıyla kopmaz bağlar kurmasına vesile olmuştur.

Ester, Bulgar halaylarıyla henüz 19 yaşındayken tanıştı. Dediğine göre, bu dönemde Balkanlar, Ermenistan, İsrail vd. ülkelerin halk dansları Hollanda’da büyük bir hit haline gelmiştir. Ancak o Bulgaristan müziğini her zaman ayrı bir yerde tutar. “Onu, müzikle anlatılan büyük ve dramatik bir hikâye gibi hissediyordum. Özellikle gaydalar çalarken, bu seste gizemli bir şey keşfediyordum”, dedi Esther Willems ve sözlerine şöyle devam etti:

“Siz halk danslarında ayak ve ellerle çok ve çeşitli hareketler kullanıyorsunuz. Bu zordur. Gençken bir deneyim, yeni ve bilmediğin bir şey arıyorsun. Bulgar folkloru ise Yunanistan ve Romanya’nın halk oyunlarına kıyasla daha zordu ve ben zor olanı seçtim. Bu şekilde özellikle Bulgar halayları öğretmeni oldum. Burada, her ikisi de Blagoevgrad’taki “Neofit Rilski” Üniversitesinde öğretim üyesi Prof. Nikolay Tsvetkov ve Doç. Georgi Garov’a’a teşekkür etmek istiyorum. Onlar bana devlet desteğiyle okuma imkânı sundular. Oraya 2017’de başladım ve 2021’de mezun oldum. 65 yaşında Bulgaristan’da üniversite öğrencisi olmak, bu benim için büyük bir serüvendi. Açıktan okuyordum, çünkü koreografi benim mesleğim ve Lahey'de kendimi bununla geçindirmek zorundayım. Burada Bulgar göçmenlere öğretmenlik yapmanın yanı sıra, şimdi Lahey'deki “Aziz Kiril ve Aziz Metodiy” Bulgar okulunda koreograf olarak görev yapıyorum. Ayrıca, bu işe ilgisi olan pek çok yabancıyla da çalışıyorum ve sadece Bulgar korosu için birlikte amatör bir grup kurduk. Dans, adımlar, ritim, bunlar Bulgar ruhunun gerçeğinin bir parçası, onun hikayesidir.”

Esther Willems, Bulgaristan halk danslarının adımlarını öğrenmek ve öğretmek, koreografisini yapmak için hayatının pek çok saatini adamıştır. Bulgaristan’a yaptığı her ziyaretin onun için büyük bir olay olduğunu ve özellikle ülkemizin insanlarını sevdiği için buraya dönmeyi sevdiğini söyleyen Esther, şunları da paylaştı:

“Bulgaristan'da en çok neyi sevdiğimi söylemek kolay. Ülkenizdeki havanın kokusunu seviyorum, doğayı seviyorum ve özellikle de insanları seviyorum! Buraya bir yabancı olarak geldiğimde, bir kafeye girip kim olduğumu, nereden geldiğimi söylediğimde ve biraz Bulgarca konuştuğumda, buradaki insanların yüzleri aydınlanıyor ve bana doğru bir misafirperverlik dalgası geliyor. Beni bir akraba gibi karşılıyorlar. Hollanda'da bunu asla bulamazsınız ve ben bunu ülkemde çok özlüyorum."

Çeviri  : Nergis Hüseyin

Foto: Esther Willems özel arşiv,  facebook.com/zoradenhaag