Günümüzde ayrı ayrı devletlerin para birimlerini ve döviz çeşitlerinin Bulgar levası cinsinden karşılığını bilmek artık kesinlikle yeterli değildir. Levanın Euroya çevirilmesi veya tersinin yapılması çoktandır finans problemlerimize çözüm getirmediği gibi son derece hızlı gelişen çağdaş dünyada finansal okur yazarlığın bir bölümü de değildir. Geleceğin parası dijital olacak ve dolayısıyla kimse ellerinde banknot yahutta madeni para tutmayacaktır. Paranın yolu ciddi manada değişiyor ve bu durum kaçınılmaz olarak aktif ya da pasif tüketici olarak bize düşen rol konusunu gündeme getiriyor.

İçinde birçok meydan okuması barındırmakla birlikte sınırsız fırsatlar da sunan yeni bir dünyada yaşayan biz Bulgaristan vatandaşlarının sözüm ona “üçüncü finans devriminin” eşiğindeki duruşumuz nedir?

Ülkedeki insanların çoğunlukla ya banka mevduatı ya da gayri menkul yatırımı olmak üzere kaynak yönetimi ile ilgili iki model benimsedikleri malümdur. Geri kalan her şey, deyim yerindeyse “terra incognita” olmaya devam ediyor.

Bulgaristan Bilimler Akademisi BAN Ekonomi Araştırmaları Enstitüsü uzmanı prof. Daniela Bobeva, BNR’ye konuşurken “Biz Bulgarlar’ın özgüvenimiz zaten düşük olurken siyasetçiler ve her çeşit dış güçler, diğerlerine göre daha cahil ve yeteneksiz olduğumuz ve zayıf ekponomiye sahip bir ülkede yaşadığımıza bizi ikna etmeye çalışıyorlar. Okul bile insanlara değersiz olduklarını telkin ediyor” dedi. Profesör Bobeva’nın bireysel gelirlerimizle yatırım yapma imkanlarına ışık tutmak üzere yazdığı “Bireysel Finanslar. Üçüncü Devrim” kitabı, farklı bölümlerde okuyan binlerce üniversiteli için pratik yönetmelik olarak kullanılmaktadır.

"Gelenek üzerine “Ak para kara gün içindir” modelinde terbiye aldığımız için, yatırım yapmayı bilmiyoruz. Oysa çağdaş bireysel finanslar yatırım olmadan düşünülemez. Yatırımlar, varoluşumuzun bir parçasıdır. Halihazırda bu tür yatırımlarda bulunma imkanlarımız son derece genişlemiş durumdadır. Gelişmek ve büyümek için şu an paraya ihtiyacı olan insanların işine küçük meblağlarla yatırım yapmak mümkün. Bu platformlar üzerinden yapılır. Örneğin 200 euro ile desteklenen güzel bir proje, gelişerek gelecekte getiri sağlayabilir. Bu tür yatırımlar, banka depozitolarına kıyasla daha büyük kazanç temin eder. İşin güzel tarafı, günümüzde birçok yerden bilgi almanın mümkün olmasıdır. Ayrıca her insan farklıdır. Risk üstlenmeye eğilimli olan da olmayan da vardır. Bununla birlikte yatırım işinde herkese yer var. Gerek dövize, gerek kripto paraya, gerekse de pay veya hisselere yatırım amaçlı büyük platformların elektronik ortamda danışma hizmeti sunan uzmanları, herkesin eğilimine göre bireysel tavsiyelerde bulunuyorlar” dedi Daniela Bobeva.

Bulgaristan’da her ne kadar terch edilen yatırım aracı, gayri menkul veya banka mevduatları olsa da pozitif değişiklikler de yok değildir – ülke vatandaşlarının yüzde 75’lik bölümü bir nevi elektronik ödeme veya dijital hizmetlerden faydalanmaktadır. Internet üzerinden yapılan ticaretin payı ise yüzde 60 olmak üzere son derece büyük. “Ciddi ilerleme izleniyor, Bulgaristan vatandaşlarının finansal okur yazarlığı gittikçe artıyor” diyen Daniela Bobeva, şöyle devam etti:

"Bundan 15-20 sene önce finansal okuryazarlık söz konusu bile olmazken şimdi bu konuda adeta görüş belirtme yarışı izleniyor. Bu arada güvenli kaynaktan bilgi almak, telkinlere ve hazır reçetelere inanmamak çok önemli. Hazır reçete diye bir şey yok, reçeteleri yapan biziz, ancak bunun için güvenli kaynaklarından edineceğimiz bilgiler şarttır”.

Uluslararası ekonomi profesörü olan Daniela Bobeva, 10 yıldır bireysel finanslar konusunda çalışmalar yürütüyor. Bulgaristan’ın altı üniversitesinde ders sunan profesör Bobeva’nın seminerleri, değişik bölümlerde okuyan üniversiteliler tarafından büyük ilgi ile dinleniyor.

"Maalesef bizim eğitim sistemimiz, riskler ve problemler üzerine odaklanmakta. Yani insanlarda güvensizlik hissini yaratarak, değerlendirmek ve yönetmek durumunda oldukları fırsatları kaçırmalarına yol açmış oluyoruz. Ne çok insanın parasını kumar oynayarak kaybettiklerini biliyoruz, oysa bu durumda anlamlı olan ve kazanç getirmekten öte belirli bir davaya destek veriyor olmanın verdiği tatmin duygusunu yaratan yatırımlar söz konusudur.

Kaynak  : BNR “Hristo Botev” Programı, Söyleşi: Nina Tsaneva

Düzenleyen : Dairna Grigorova

Çeviri  : Tanya Blagova