Bulgaristan’da Noel ve Yılbaşı bayram dönemi, 20 Aralık, İgnajden Günü’nde başlıyor. Kış geleneklerinin birbirine çok benzemesine rağmen, ülkenin bazı bölgelerinde hiç başka yerde olmayan gelenekler de bugün de kutlanmaya devam ediyor.

İgnajden

Kuzeydoğu Bulgaristan’ın Ruse ve Razgrad köylerinde “Ekşi mayayı korumak” isimli ilginç bir gelenek var.

19 Aralık, İgnajden arifesinde evlilik çağına gelen kızlar, gelinler ve kadınlar bir eve toplanırlar ve kızlardan iki tanesi ekşi mayayı hazırlarken diğerleri horon oynarlar. Ekşi mayanın çok sağlıklı olup evleri büyülerden koruduğuna, kadınların ise erkekleri cezbettiğine inanılır.

Noel Arifesi /Bıdni veçer/

Varna bölgesinde evin hanımı, bakladan özel bir karışım hazırlar. Sofranın ortasına ise, “koğuk tavuk” adı verilen toprak çanak konur. Toprak çanağa, arpa, buğday, elma ve armut gibi kurutulmuş meyve, kümesten tavuk tüyü ve aile fertlerine adanan ikişer çeviz doldurulur.

Noel Arifesi akşamı için hazırlıklar tamamlanınca Kuzeybatı Bulgaristan’ın Vratsa köylerinin meydanında köyün yaşlıları “Yaşlılar horosunu” oynar.

Noel Yortusu

Noel, Bulgaristan genelinde en zengin geleneklere sahip olan kış bayramıdır. Noel arifesinde, Koledari grupları, saat geçe yarısını gösterdiğinde ev ev gezmeye başlarlar. Farklı bölgelerde Koledarı gruptaki katılımcıların sayısı farklıdır.

Kuzeybatı Bulgaristan’ın Vidin bölgesinde eskiden “Piy-miy” geleneği kutlanırdı. Gece yarısı sokağa çıkan gruplar, evleri ziyaret etmeye ve “Piy-miy” bağırmaya başlar. Evleri ziyaret sırasında sopalarıyla ocakları karıştırmaya ve kutsamaya başlar. Grubun en yaşlısı ise, ocak başına önceden getirilen kabağı kırar ve yaz aylarında piliçlerin, kabağın çekirdekleri kadar çok olmasını diler.

Malka Vereya köyünde geleneksel Noel duasından sonra Koledariler, “kötü büyücü kadınlara” aforoz ediyor.

Kuzeydoğu Bulgaristan’ın Silistra bölgesinde birinin “Brazaya” ismini taşıyan üç birbirine benzeyen gelenek mevcut.

“Brazaya” geleneğine, Koledari grubundan sonra evleri teker teker gezen bekarlar katılıyor ve ellerinde sözüm ona brazayayı taşıyorlar. Brazaya, tavşan derisi, horoz tüyü, küçük aynalar ve camla süslenmiş bir tahta başlığının takılı olduğu özel ve zengin süslemeli çerge ile kaplı bir sopadır. Her evde bekarlar değişiyor, çünkü herkes sevdiği kızın evinde oynuyor.

Yeni Yıl

Genelde Bulgaristan’da Yeni Yıl, günün ilk saatlerinde başlayan Survakarilerin ziyaretleriyle bağdaşlaşıyor.

Güneybatı Bulgaristan’ın Samokov köylerinde “Magdena” geleneği kutlanıyor. Köyün evlilik çağına gelen kızları, sağlık, nikah ve bereketli bir yıl dileklerini yüzük çıkarma geleneğinde bir araya geliyor.

Ruse’nın Koşov köyü “Camal” geleneği ile ünlü. “Camal”, alt çenesi açılıp kapanan, at çulu ile kaplı ahşap bir yapıdır. “Camal”a eşlik eden gruptraki tüm erkeklerin yüzünde uzun burunları andıran susaklar var. Erkekler, “Camal” ın girdiği her evde bereket ve başarı olacağına dair dileklerde bulunuyor.

„Su üzerinde “Survakane” geleneği ise Vratsa bölgesine ait. Survakariler, ev ev gezmeden önce dere, göl, pınar veya çeşmedeki su üzerine kızılcık sopasıyla vuruyorlar. Survakarların sihirli hareketlerine sağlık dilekleri eşlik ediyor:

"Surva, mutlu yıllar, sene boyunca sağlık. Amin!".

Varna Etnografya Müzesi, Vratsa Bölge Tarih Müzesi, Ruse Bölge Tarih Müzesi, Samokov Bölge Tarih Müzesi, Silistra Bölge Tarih Müzesi, Smolyan Bölge Tarih Müzesi, Stara Zagora Bölge Tarih Müzesi'nin değerli katkılarıyla.

Foto: BGNES, BNR-arşiv, arşiv

Çeviri: Şevkiye Çakır