Hükümet yetkilileri, sendikalar ve işveren organizasyonları arasında iki gün süren zor istişarelerin ardından, hükümet iş sektöründe koronavirüsten kaynaklanan kayıpların tazminatı ve çalışanların toplu halde işten çıkarılmasının önlenmesi için önlem paketi onayladı.Bu paket topluma 500-750 milyon avro (1-1,5 milyar leva)’ya mal olacak. Ancak Başbakan Boyko Borisov’a göre bu para yetersiz kalacak. Öyle veya böyle bu para bu yılki bütçede öngörülmemişti ve bu nedenle hükümet acilen bütçeyi güncelleme kararı aldı. Devlet Bütçesini Güncelleme ile ilgili yasa tasarısı “Devlet ve Kamu Sigortaları” fonunu 700 milyon avro ( 1, 43 milyar leva) ile artırmayı öngörüyor. Hazinede bütçe açığı beklentisi ise 1, 79 milyar avro (3,5 milyar leva) ile artıyor; veya kısaca söylemek gerekirse bu miktar Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın yüzde 2, 9’nu oluşturuyor. Krizin beklenenden daha kötüye gitmesi durumunda, devlet borcunun 5.113 milyar avro (10 milyar leva)ya yükselmesi öngörülüyor.

Hükümetin artık “60/40” olarak yaygınlaşan işsizliğe karşı planı devletin üç ay boyunca ekonominin en çok hasar gören alanlarında çalışanların sigorta gelirlerinin yüzde 60’nı ödemesini öngörüyor.

Bunlar arasında parakende ticaret, kara taşımacılığı, yolcu ve hava taşımacılığı, otelcilik, restorancılık, turizm acentesi ve operatör faaliyetleri, okul öncesi eğitim (özel sektör), sanat sektörü ve eğlence ile ilgili spor sektörü.

Krizden dolayı net gelirleri geçen yılın Mart ayına kıyasla yüzde 20 düşüş kaydeden diğer sektörlerden şirketlere de yardım sağlanacak. Çalışma maaşının geri kalan yüzde 40’ı ise işverenler tarafından ödenecek, aynı şekilde işverenler çalışanlarının sosyal sigortalarını da ödeyecek. Hükümetin kriz karşıtı önlemlerinden en çok etkilenen yerleşim yerlerinde bulunan işverenlere de yardım verilecek. Bu önlemlerden yaklaşık 300 bin kişinin yararlanabileceği düşünülüyor.Başbakan Boyko Borisov’un sözlerinden, “60/40 planının” devlet yardımı olduğu için, bununla ilgili karar Avrupa Komisyonu’na gönderildi, 24 saat içerisinde ise onaylanması bekleniyor.

Başbakan Yardımcısı Tomislav Donçev, iş sektörünü personelini şimdi dağıtmayı göze alırsa ekonomik canlanma döneminde personelin geri dönmesi yavaş olacak, diye uyardı.

“Bu şoku yaşamak istemiyoruz. İşvereni düşünüyoruz, ancak en çok da çalışını düşünüyoruz” diye konuştu Donçev. İş sektörü, “60/40 planını” bunun işverenlere yardım etmeyeceğini ve işsizliğin artmasını önlemeyeceğini düşünerek, birçok eleştiri ve çekimserlikle kabul etti. Eski Maliye Bakanı Yardımcısı Lübomir Datsov’a göre, bu önlemler reel iş sektörünü ve işsizliği etkilemeyecek. Koruyucu önlemler paketi, koronavirüs krizi ile ilgili ücretsiz izne çıkarılan kişilere bankalardan 750 avro (1500 leva) faizsiz hızlı kredi çekebilme imkanı veriyor. Kredinin iade süresi 24 ay. Kredi çekenler kredi ödemesi yapmayacakları 6 ile 12 ay arasında değişen bir ek süreden de yararlanabilecek. Hesaplamalar, bu kredilerden yaklaşık 130 bin kişinin yararlanabileceğini gösteriyor.İşletmelerin kapatılması, personellerin azaltılması, zorunlu izinler ve maaşların azaltılması artık gündelik yaşamın bir parçası haline geldi.

Money.bg sitesi, her gün istihdam ajanslarına 1300'er işsiz kişinin kayıt yaptırdığını bildirerek kriz öncesinde kayıtlı işsizlerin sayısının bu rakamın yarısında olduğunu ekliyor. Maliye Bakanı Bulgaristan’da işsizlik oranının yüzde iki puan ile artmasını beklediğini söyledi.Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanı Denitsa Saçeva, “İnsan kaynaklarının geliştirilmesi” Operasyonel programı üzerinden işsizlik tazminatlarını destekleme imkanımız olacak, diye konuştu.

Epidemiden önce Bulgaristan’da karşılıklı olarak hem iş hem de işçi aranıyordu, işverenler cazip maaşlar, sosyal paketler ve iş koşulları sunuyordu. Geçen yılın sonunda Bulgaristan’da işsizlik oranı rekor yüzde 4.1’e düştü. 2019’un son çeyreğinde işsiz sayısı 138.5 bin iken, şimdi 213 700’e çıktı. Sadece OHAL’in ilan edildiği 13 Mart’tan bu yana 9 909 kişi işsiz kaldı.

Yazı: Vladimir Sıbev

Fotoğraflar: BTA, BGNES

Çeviri: Özlem Tefikova