Çağdaş dünyada insanlar yıldızlar ile bağlarını koparmış ve geceleyin gökyüzünde en ünlü takımyıldızlarını tanıyabilen çok az kişi var. Ancak gezegenler ve yıldızlar hakkında daha fazla bilgi edinmek, Evrenin sırlarını anlamak isteyenler de var. İnsanlara bu imkanı veren yerler Planetaryumlardır.

Bulgaristan Bilimler Akademisi’nde doçent ve 40 yıldan beri Rojen Uzay Gözlemevi’nde çalışan Dimitır Kolev şunları paylaştı:

“Bulgaristan’da planetaryumlar kurulması fikri 1957 yılından sonra “uzay çağı”nın başlamasının ardından doğuyor. Planetaryumun yarım küre şeklindeki kubbesi üzerine yerleştirilen ve yıldızlı gökyüzünde gezegenlerin hareketlerini yansıtan cihazın adı da planetaryum.



Bulgaristan’daki ilk planetaryum 1962 yılında Dimitrovgrad’da amatör astronom Milko Milanov tarafından icat edilmiştir. Milanov, bu icadını güçlü bir lamba, bakır küre ve gökyüzündeki resimleri gösteren birkaç film şeridi kullanarak gerçekleştirmiştir. Bundan yaklaşık on yıl sonra yerini “Zeiss” planetaryumuna bırakıyor, ardından Bulgaristan’daki planetaryumları donatmak için daha 5-6 cihaz satın alınıyor.”



Şu anda Bulgaristan’da birkaç planetaryum var. Bunlar Dimitrovgrad, Smolyan, Varna ve çevresinde, Yambol, Stara Zagora ve Gabrovo’da bulunuyorlar. Varna yakınlarında bulunan “Kamçiya” kompleksinde ilk yeni sayısal planetaryum çalışıyor, dijital planetaryum ise daha 2015 yılında Plovdiv’de kuruldu.

Ancak Sofya yerlilerinin ve misafirlerin gökyüzündeki yıldız şölenlerini izleme imkanı yok. Başkentimiz AB genelinde  büyük kamu planetaryumu olmayan tek başkenttir.

Dimitır Kolev paylaşıyor:

“Daha 1960 yılında Bulgaristan Bakanlar Kurulu emir çıkararak Sofya Şehir Halk Konseyi’ne Bulgaristan Bilimler Akademisi yardımı ile planetaryum kurma görevi veriyor. Hiçbir tepki olmuyor. 12 yıl önce Bulgaristan Bilimler Akademisi’nin arazisi kullanılarak planetaryum kurulması teklifi vardı, hatta Smolyan’lı genç mimar Elena Daskalova bunun için proje bile hazırlamıştı. Finansman bulunamıyor ve hareketsizlik bugüne kadar devam ediyor.”



Burgas’taki durum da buna benzer. Planetaryum ve gözlemevi projesi daha 7 yıl önce onaylandı. Son bilgilere göre şu anda Deniz garı yakınlarında kamusal erişim alanı inşa ediliyor ve büyük ihtimal burada 8 metrelik tek projeksiyonlu planetaryumu olan bir yapı inşa edilecek.

Dimitır Kolev şunları paylaştı:  “Planetaryumlar çok faydalıdır. Çünkü insanlar için çok enteresan olan birşeyi – astronomiyi, gök cisimlerini, onların hareketini gösteriyorlar. Çok faydalı birer eğitim merkezi olan planetaryumlar son zamanlarda sadece astronomik değil, bilgisayar tarafından oluşturulan programlar sayesinde eğlence merkezi olarak da ziyaret ediliyor.

Çeviri: Özlem Tefikova