Doçent doktor Dimitar Dyankov, Burgas Üniversitesi Ziraat Bölümü eski öğretim görevlisi, bugün ise Burgas şehrinde bir fidanlık sahibidir. Fidanlık 30 dekarı kaplıyor ve genelde fidan talebine göre değişiyor ve fidan talebi arttıkça da araziler artırılıyor. Bu arada ağaçlardaki hastalıkları önlemek amacıyla aynı yerde aynı fidanların yetiştirilmemesine dikkat ediliyor,. Fidanlıkta, bazı tropikal cinslerin yanısıra geleneksel kiraz, kayısı, şeftali, mavi erik, hafız eriği, elma armut, ayva vs fidanlar yetiştiriliyor.

Fidanlık kurma fikri nereden geldi?

Benim fidanlığım Bulgaristan’ın ilk özel fidanlığıdır. Ben uzun yıllardır, 1984-85 yıllarından bu yana fidanlıklarla uğraşıyorum. Şu anda tüm meyve ağaç cinslerini üretiyoruz, burada bazı tpopikal cinsler de mevcut – örneğin rayska yabalka- Türkçe'de Trabzon hurması olarak biliniyor, nar, incir, çok değerli bir ağaç türü olup bir Çin meyvesi olan Hünnap, yani kivi de üretiyoruz, ancak kivi sadece deniz kıyısına yakın Güney Bulgaristan’da yetiştirirebilir.

Genelde fidanlar yetiştirilirken aşlamak için farklı ağaç türleri kullanılıyor?

Her meyve türünün kökü çok özeldir ve eriklerin aşılanması için “canka” dediğimiz erik türü kullanıyoruz. Aynı eriğe bir de kaysıyı aşılıyoruz. Ama şeftali için şeftali ağaçın kullanılması şart. Aynı şey baden için de geçerli- muhakkak badem ağaçına badem aşılamalısınız. Tek sözle, aşılama ağacı, meyveye göre değişiyor. Armut ve ayva için ise ayva ağacı kullanılıyor. Bulgar Standartı bunları gerektiriyor ve bizler de yerine getiriyoruz. Gerçekten de uzun araştırmalar ve tecrübemize dayanarak bunun en iyisi olduğu kanaatindeyiz.

2016 yılında Burgas’ın Ruen belediyesinde gerçekleştirdiğimiz canlı yayınlar sırasında bu bölgede çok fazla meyve bahçesinin olduğunu gördük. Bazı bahçe sahipleri yayınlarımız da konuk olmuştu. Özellikle Burgas bölgesine has meyveler var mıdır?

Sayın Dyankov şu cevabı verdi:

Bir zamanlar ülkemiz farklı meyve ağaçları yetiştirilmek üzere farklı bölgelere ayrılmıştı. Mesela Silistra ve Tuna boyu bölgelerinde kayısı yetiştiriliyordu. Bu kurala göre, Pazarcık ve Plovdiv bölgelerinde elma, armut  ve ayva gibi çekirdekli ağaç cinsleri uygun görüldü. Bizim Burgas bölgemizde ve Sliven’de  şeftali , badem baçeleri ağır basıyordu. Ama genel olarak güney bölge olduğumuz için burası her türlü meyve ağacının yetiştirilmesi için uygundur.

Son yıllarda Kuzeydoğu Bulgaristan’da mavi erik, bardak eriği dediğimiz meyvelerin yetiştirilmesine ağırlık verildi, Devlet Zemedeliye Tarım Fonunun destekleri sayesinde. Bu konuda uzman görüşünüz nedir?

“Yeter ki erken soğukların bastırdığı dönemlerde çiçek açmayan ağaç türleri olmasın, o zaman hiç bir sorun yoktur. Mavi erik, elma, armut gibi  biraz daha geç çiçek açan cinslerin de Kuzeydoğuda yetiştirilmesinde hiç bir engel görmüyorum.

Doçent Doktor Dimitar Dyankov’a meyve dikimi için en uygun zaman ne zamandır, diye sorduk

Büyük meyve bahçeleri söz konusu olunca, sonbaharda yani Kasım ayında dikilmesi şart.Yani Aralık ayının ortasına kadar en uygun zamandır, burada amaç 3 derecenin altındaki soğuklardan kaçınmaktır. Bu tarihlerde dikilen ağaçlar daha erken kökleniyor ve baharda da daha erken canlanmaya başlıyor, çünkü Şubat ayının başında ilk havanın ısınmasıyla birlikte kökler gelişmeye ve yeni kökler oluşmaya başlıyor. Tek sözle büyük bahçeler dikecek olursanız sonbaharda bunu yapmanız şarttır. Ama tek fidanlar dikecek olursanız, bu 15 Şubat’tan sonra, toprağın artık buzlu olmadığı dönemlerde yapılmalı. Mart sonu da tek fidan dikimi için uygundur,ama bu tarihlerde fidan dikilecek olursa en az 1-2 sulamanın yapılması gerekiyor. Öyle ki, ağacın kökleri iyi köklensin ve ağaç canlansın diye.

Genelde ağacı diktikten sonra işlemin tamam olduğunu ve bize artık meyve verme zamanını beklemek kaldığını düşünüyoruz. Fakat ziraat uzmanı Dimitar Dynakov’un bazı önerileri var:

Burada önemli olan fidanı satan kişinin dikerken kök ve dal budamasının nasıl yapılacağını iyi anlatması gerek. Ağacı diktikten sonra ilk budama çok önemli, çünkü ağacın daha sonra gelişmesi bu ilk budamaya bağlıdır. Birçok kişi ağacı dikip işin tamamlandığını sanıyor, ama bu böyle değil. Hava sıcak ise en az 3-4 sulama gerekiyor. Daha sonra ağaçta haşaratın oluştuğu andan itibaren ilaçlama gerekiyor. Ağaçlara en fazla zarar veren yaprak bitleridir, çünklü ağacın büyümesini bir şekilde engelliyor. Burada uygun ilaçlarla en az 2-3 ilaçlama gerek. İlaçlama yaparken yaprak bitlerine karşı ilaca bir de farklı yaprak hastalıklarıyla mücadele eden ilaçlar da eklenmelidir. Bunlar mantar hastalıkları olabilir. Yani, ağacı dikip de bir kenara bırakmak olmuyor. Bazı işlemler şart.

Burgas’ta Bulgaristan’ın ilk özel fidanlık sahibi olan Dimitar Dyankov’un fidanları satın aldığınız kişiler hakkıında da özel önerisi var:

Bu da önemli hususlardan bir tanesi, çünkü son zamanlarda çok fazla yasadışı fidan satıcısı meydana geldi. Bu söz konusu satıcıların fidanları genelde  hastalıklı olarak satışa sunuluyor ve 2-3 yıl geçmeden ağaçlar ölüyor.

Aslında ağaç dikme geleneği ülkemizde çok yaygındır. Bahar, sonbahar gelince herkes pazarlarda fidanları yenileme çabasına düşer.

İnsan hangi meslek sahibi olursa olsun, bir ağacı dikmek, yetiştirmek büyük bir mutluluk kaynağıdır. Bu yeni bir hayat, yeni bir ağaçtır. Sadece meyveler önemli değildir, hepimiz biliyoruz- herkes bu hayatta en az bir ağaç dikmelidir. Daha sonra bu ağaç onun ağacı oluyor ve onunla birlikte hayat veriyor. Ağaç dikmeye çocuklarımızı da öğretmeliyiz. Bizler çocuklarımız ve torunlarımız için ağaç dikiyorsak, onlar da kendi çocukları ve torunları için ağaç dikmeyi öğrensinler ve ağaca saygı duysunlar. Her fidan bir hayattır!