Eğer üniversiteliyseniz, konsekutiv (ardışık)tercüme yaparsanız veya herhangi bir sebepten dolayı çok çabuk not almanız gerekiyorsa hemen oturup stenografi öğrenin. En değerli yardımcı bulmuş olursunuz.

Ulusal Stenograflar, Daktilo Yazarları ve Bilgisayar operatörleri Derneği Başkanı Karamfil Martev stenografinin büyüsünü anlatıyor bize. Mühendis eğitimini almış olan Matev daha öğrenci yıllarından beri çabuk yazmayı sever. Daha öğrenciyken Parlamento’da part - time çalışarak para kazanmaya başlar. Daha sonra Bakanlar Kurulu’nda stenografi bölümünün yöneticisi olur. Günümüzde yine Parlamento’da. Rekorları var – dakikada 180 kelime. Dünya birinciliğinden madalyası var.

Bulgaristan’da 1878 yılından sonra stenografiye ihtiyaç duyulur. Kurtuluş’tan sonra ilk Büyük Meclis kurulur, Tırnovo Anayasası kabul edilir. Tartışmalar o sırada sıradan el yazısıyla kaydedilir. Ve alınan notlar üzerinde tartışmalar meydana gelir. Karar alınır, Batı’da olduğu gibi bizde de stenografi uygulanacak. Ancak Bulgaristan’da bunu bilen insan olmadığından dolayı bir Slovenyalı çağırılır. Matev anlatıyor:

“Slovenyalının adı Anton Bezenşek. Alman stenografi üzerinde Slovence ve Sırpça – Hırvatça stenografi yapmıştır. 1879 yılının son baharında Bezenşek Bulgar stenografiyi yaratır ve kendisi ve dostu İrji Proşek ile birlikte Bulgaristan’da ilk stenograflar oluyorlar. Yerlileri de eğitirler."

Matev,  Stenograf Derneği’nin yıllar önce Bezenşek’e anıt yapılması fikrine dönüyor:

“Slovenler Bezenşek’i ve onun değerli çalışmalarını tanımadıklarını anladık. Çünkü hayatının büyük bir bölümünü Sofya ve Plovdiv’te geçiriyor. Plovdiv’te Bezenşek’in bir anıtı var."

Bu tür hızlı yazmayı iyi bilenler arasında ünlü Bulgarlar var. Şairler Peyo Yavorov ve Dimço Debelyanov . Debelyanov Parlamento’da stenograf olarak çalışmış. Karamfil Matev ve Violeta Bojkova, şair Yavorov’un çalıştığı sırada notlarını araştıranalardır.

Meclis kayıtları büyük sorumluluk gerektiren meslektir. Çünkü burada yasalar yaratılır. Çok dikkatlice kayda almak gerekir. Stenograflar salondaki atmosferi de yansıtıyor, replikleri de kaydediyorlar. Matev, Meclisteki çalışmaları hakkında şunları anlatıyor:

“Parlamento’da 15 dakikada değiştiriliyoruz. Ondan sonra deşifre etmeye başlarız. Meslektaşlarım notları alırken biz önceki yazıları deşifre edip, yazıyı kontrol etmiş olmalıyız." Günümüzde klavyelerdeki BDS yazılımı Bulgar stenografların çalışmasıdır:

1907 yılında stenograflar bir araya gelip bir standart uyguluyorlar. Günümüzde stenografi sadece birkaç yerde öğretiliyor. Biri de Stenograflar Derneğinde ücretsiz kurslarda. Her şeye rağmen stenograflar mesleklerinin butik olmasının ötesinde de bir şey olduğuna inanır.

Çeviri: Müjgan Baharova

Fotoğraflar: özel arşiv