Bulgaristan’da ikinci nükleer elektik santrali olacak mı? Bu soruya 30 yıldan beri açık ve net cevap bulunamıyor. Bulgar Bilimler Akademisinden bilim adamları kendi cevabını vermeye çalışarak, enerji çevreleri ve siyasiler tarafından ilgiyle beklenilen görüşlerini ifade ettiler. Son yıllrdabu soru teknolojik ve ekonomik boyuttan çıkarak, tamamen politik bir meseleye dönüştü. Parlamento 2012 yılında Tuna nehri kiyisinda Belene’deatom santrali kurma kararına moratoryumu onayladı. Bugün tamamen terk edilmiş, harabeye dönüşmüş bu proje için bir milyar eurodan fazla kamu kaynağının harcanmış olması ise, olayı iyice siyasileştirdi. Ayrıca Rus şirketleri tarafından tedarik edilen iki reaktörün muhafaza edilmesi için yönetim muazzam paralar veriyor ve bu iki atom tesisatını ne yapacağını düşünüyor.

“Belene” polemikleri daha ilk başladığında bile, Bulgaristan’a 2. atom santrali gerekli midir sorusuyla gündeme geldi. Daha ilk başlarda yine Tuna kıyısında bulunan Kozloduy Atom Santrali var iken, yeni bir santral ihtiyacı olup, olmadığı sorgulanıyordu. Komünizm döneminde Bulgar ekonomisinin “elektriğe en susamış” olarak tanımlanırken, bu sorunun cevabı olumlu olarak veriliyordu. Fakat o zamandan beri Tuna’dan çok su geçti ve çok şeyler değişti. Ulusal ekonomi radikal değişimlere uğradı ve bir zamanların endüstri devlerinden eser bile kalmadı. Şimdi onlar gereksiz çelik, demir ve hurda yığınlarına döndü. Elektrik enerjinin bu dev tüketicileri artık yok. Eski işletmelerin yerine kurular yeni fabrika ve işletmeler ise bu kadar çok elektrik sarf etmiyor, haneler ise elektrik tüketiminde daha titiz davranmaya başladı. Elektrik fiyatları yükseldikçe insanlar artık ya elektrik tasarrufu yapan beyaz eşya, ya da daha bilinçli bir elektrik kullanımına geçti. Hatta Bulgaristan şimdi ihtiyacından fazla elektrik üretiyor ve o yüzden komşu ülkelere de ihraç ediyor.

İlk Bulgar Atom Santrali artık kullanım ömrünün sonuna yaklaşıyor. İki Rus reaktörlerinden birinin kullanım ömrü daha on sene uzatıldı. Yani kısacası Bulgaristan’da şu an elektrik fazlalığı var, ancak yakın gelecekte yeniden ihtiyaç duyacak hale gelmesi mümkündür. Oysa ikinci atom elektrik santrali kurma görevi bir, iki yılda bitecek bir iş değil. Bunun için en az beş yıl gerekecek. Karamsar çevrelere göre, tam beş yıl sonra Bulgaristan’da yeni elektrik enerji ihtiyacı hissedilecek.

Bunu hem enerji çevrelerinden kişiler, hem siyasiler de biliyor. Şimdi bilim adamlarının da sözü duyulmuş oldu. Onlara göre yeni yatırımcı ve kendi sermayesinde 70:30 oranla 10.5 milyar euro yatırım masrafı ve %4.5 faizle “Belene” Atom Elektrik Santrali hayatta kalabilir. Devlet de bu yatırımda yer alırsa santralin ayakta kalması ihtimali yükseliyor. Fakat devlet şimdilik bu projeye girmemekte ısrar ediyor, devlet katılımına asla taviz vermek istemiyor. Devlet, gerçek kamu kaynakları vermeden, devlet güvencesi vermeye bile yanaşmıyor. Demek bu durumda yabancı yatırımcı bulma ihtiyacı doğuyor. Bilim adamlarının belirtmiş olduğu bu %70 sermayeyi verecek yabancı bir yatırımcı bulmak gerekir. Birkaç deneme yapıldı, stratejik ortak arayışları Çin’e kadar uzandı, fakat bir neticeye varılmadı. BAN- Bulgar Bilimler Akademisi uzmanları “En kötüsü ise bir şey yapmamak” diye uyardı. Bulgaristan’a yakın bölgelerde 2000 Megavat elektrik açığı yaşanmasının beklendiği bu dönemde bu risk daha belirgin oluyor. Enerji Bakanı Temenujka Petkova BAN raporunun Parlamentoda incelenmesini istedi. Politik tartışmalardan da anlaşılacağı gibi, ne konuşursak konuşalım, işin sonunda para var. İkinci devlet atom santralini kurmak için para yok. Bilim adamları devletin %30 sermayeyle katılımını beklese de, gereken kaynakların bulunması imkansız. Bilim adamlarına göre “Belene” Atom Elektrik Santrali projesine yeşil ışık verilebilir.  

Çeviri: Sevda Dükkancı