Avrupa Komisyonu geçen hafta bir milyon avro tahsis ederek, Bulgar Karadeniz kıyılarında Varna yakınında doğalgaz merkezi, yani hub açmak için destek sağladı. Tahsis edilen para araştırmalar, analizler ve teftişler için kullanılacak. Bunlar, çalışmalara gerçek boyut kazandıracak gerçek paralardır. Şimdiye kadar bu sadece bir fikir olarak yer alıyordu ve Varna’da doğalgaz hub sadece hayaldi. Yaklaşık bir aydan beri iktidarda olamayan Başbakan Boyko Borisov’un sık sık lanse ettiği bir fikirdi.

Borisov hükümeti ve şahsen başbakanın kendisi, şimdiye kadar hayali gibi görünen bu fikrin babasıydı. Brüksel şimdiye kadar böyle bir gaz merkezinin ne işe yarayacağı, Bulgar topraklarında böyle bir tesisin anlamı ne olacağı konusunda şüphe duyuyordu.

Borisov’un söz konusu fikri, hem yurt hem yurtdışından doğalgaz uzmanlar tarafından kuşkuyla karşılanmıştı. Gerekçeleri de oldukça mantıklı gelmeye başladı. İlk olarak, Bulgaristan’da doğalgaz tüketimi çok düşük, hatta çok az kendi gaz kaynaklarına sahip bir ülke, Bulgar Karadeniz kara sularında doğalgaz kaynakları bulma ihtimalleri çok düşük, uzun vadeli ve güvensiz. Orada sondalar çalışmaya devam ediyor, ara sıra kaynak bulundu diye haberler geliyor, ancak sonra bir şey su yüzüne çıkmıyor. Hatta her hangi bir kaynak bulunsa bile, onun uzun vadeli ve ekonomik olarak etkili olacağı kanıtlanmalıdır. Şimdilik bu doğalgaz hub’ında Bulgaristan kendi kaynaklarına bel bağlayamaz.

Ülke, eğer Güney Akım projesi gerçekleşseydi, Avrupa’da uluslararası doğalgaz piyasasında önemli bir etken oyuncu haline gelecekti. Rusya’dan denizin dibinden gelecek gaz, Varna’dan çıkmalıydı ve oradan Orta ve Batı Avrupa’ya sevkiyat yoluna başlamalıydı. Ancak Ukrayna ile kriz ve 2014’te Kırım’ın ilhakı ardından Brüksel, Bulgaristan’ın bu projeden çıkması için her şeyi yaptı.Böylece Bulgaristan’ın gaz sevkiyatı ve transitinden elde edecek bol girdi umutları suya düştü. Rusya ve Türkiye anlaştı ve şimdi Güney Akım projesi hemen Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesine dönüştü. Türk Akımı Bulgar topraklarından uzak geçecek ve Yunanistan ondan daha çok yararlanacak. İki sözle Varna’da “Balkan” resmi adı taşıyan gaz merkezine Rus doğalgazı bu projeden girmeyecek.

Bulgar doğalgaz sistemi, komşu ülkelerin gaz borularına bağlı değil. Dolayısıyla her iki yönden gaz alma ve verme işleminden mahrum kaldık. Sofya’da resmi yetkililer, komşular arasında sistemlerin bağlanması için çalışıldığını söylese de, şimdilik gözle görüne bir şey yok. Romanya ve Yunanistan ile doğalgaz bağlantıları çok gelişti, fakat devreye girmeleri seneler alacak. Borisov’un hayal ettiği hub’ı, komşu Balkan ülkelerinden doğalgaz tedarik etme fikri de önümüzdeki 4-5 yılda olmayacak.

Peki bu Balkan gaz merkezinden kime satılacak, Bulgaristan’a ne tür kazançlar sağlanacak sorusu gündemde. Hükümetin Hazar denizi ülkeleriyle sözleşmeleri bağlamında bile, oradan tedarik edilen gaz yine ciddi sözleşmeler ve ticaret için yeterli olmayacak.

Daha geçen yıl Avrupa Komisyonu, “Balkan" doğalgaz dağıtım merkezi için mali yardım ve katılım sözü verdi. Bugün AK’nun yaklaşık bir milyon avro sağlaması, olumlu bir işaret olurken Brüksel’in, hub/doğalgaz dağıtım merekzi ile ilgili durumu sadece beyaz veya siyah olarak görmediğinin de göstergesidir. Bu demek ki, şimdilik Brüksel temkinli ve son derece mütevazi bir şekilde projenin gerçekleşmesinde yer alıyor. Fakat AK, bütün bu çalışmaların pespektifli olduğunu kabul ediyor mu, yoksa araştırmalar ve analizlerle bunun anlamsız bir fikir olduğunu göstermek mi istiyor, bunu ilerde göreceğiz. Lakin, birlik ne kadar da hasas olursa olsun, AB’nin Sofya’ya gerçekten yardım etmek istediğine karar verirse, hala etkili olduğunu unutmamalıyız. Sonuç olarak gerekli yerlere baskı uygulayarak, bu dev projenin hızlanmasına veya yavaşlamasını sağlayabilir. Şöyle ve böyle, Brüksel tarafından sağlanan paralarla, “Balkan” hub’ı, “konuşma aşamasımdan”, “faaliyet aşamasına” geçiyor. Gerçek anlamda belki de kısa zamanda sonuç beklenemez, fakat projeye start verildiği de bir gerçek.

Çeviri: Sevda Dükkancı