Bundan 50 yıl önce 26 Haziran günü Ruse şehrinde Ulusal Ulaştırma ve haberleşme müzesi açıldı. Bu müze bizde ilk tren garında bulunuyor. Müzenin 50. yıldönümü dolayısıyla BDJ (Bulgaristan devlet demiryolları) kurumunda uzman olan Zlatina Stefanova’yı aradık. İşte onun anlattıkları.

Bulgaristan topraklarında ilk demir yolu hangisidir?

‘Bulgaristan topraklarında ilk demiryolunun inşaatı Barkley kardeşlerinin şirketine verilmişti. Bu Ruse - Varna demiryolu hattıdır. Sözleşme Ekim 1863 tarihinde imzalandı. Demir yolunun inşaatı 21 mayıs 1864 yılında başlıyor. Ve iki yıl sonra 7 Kasım 1866 tarihinde ilk tren yola çıkıyor Ruse – Varna istikametinde. İnşaat hem Tuna şehrinde hem Karadeniz şehrinde başlıyor. Ve pek tabi ki bu iki şehrin kalkınmasına katkıda bulunuyor.‘

Şimdi çok ilginç bir soru. Demiryolları kurumunda Todor Kableşkov, Zahariy Stoyanov, İlarion Dragostinov, Georgi İkonomov gibi devrimcilerin yeri nedir? Onlar bu kurumun kadroları arsında mı?

‘Türkiye’de başlayan demiryolu inşaatı Bulgar halkının Osmanlı easaritinden kurtuluş n mücadelesine denk geliyor. Milli Devrimin organizatörü ve ideoloğu Vasil Levski devrimci komiteler üyelerini inşaatlara katılmayı teşvik edermiş, daha sonra demiryollarının yönetimine girmelerini de teşvik edermiş, demiryollarının gelecekteki devrimde kullanılabilmesi için. İşte bu tarihi gerçeklerine anlam veriyor. 1876 yılındaki Nisan ayaklanmasının önderlerinin çoğu demiryoları kurumunun kadroları arasında. Todor Kableşkov Belovo garının şefi, Zahariy Stoyanov Simeonovgrad garının şefi (o zaman yerleşim yerinin adı Tırnovo Seymen imiş). İlarion Dragostinov Ruse garında telgrafçı, Georgi İkonomov Ruse, Tırnovo Seymen ve Edirne garlarında tren teşkil işçisi idi (makasçı).’

1878 yılından sonra Kurtuluş’tan sonra demiryolarının rolü nedir? Bulgar yetkililerin yeni demiryolu hatlarına dair planları neydi?

‘Kurtuluş’tan sonraki yetkililer tarihi sorumluluğunun bilincine vararak Bulgaristan’ın demiryolları politikasının temelini atarlar. Demiryolları devletin, demiryolu ağıları ülkenin bütününü kapsamalıdır. Petko Karavelov’ın Başbakan olduğu dönemde bu yönde çalışılır. Karavelov 18 şubat 1885 tarihinde kabul edilen demiryolları yasasını sunar.Bu yasa gereğince demiryolları devletin eline geçer, Halk Meclisinin izniyle inşaatları yapılır ve devlet tarafından da işletilir. Bulgar devlet demiryolları kurulur. Tsaribrod - Sofya - Vakarel demiryolunun inşaatı başlar. Mühendis İvan Grozdev ‘in yönetiminde Bulgar İnşaat kurumu oluşturulur. Bu demir yolu 23 Haziran 1888 yılında tamamlanır. Uzunluğu 106 km. Ve Bulgarlar tarafından inşa edilmiş ve işletilen ilk demiryoludur. Aynı yıl Başbakan Stefan Stambolov, müteahhit Vitalis tarafından inşa edilen Vakarel - Belovo yolunun Bulgar personeli ile işletilmesini sağlar.‘

Günümüzde demiryollarının tarihi Ruse’de üç müze sergisinde yansıtılır. ‘Eski Gar’da bizde demiryollarının gelişmesi ile Tuna nehrindeki gemicilik arasında bağlar anlatılır. ‘Park müze’ 19.asrın ortalarından yük ve diğer vagonları gösterir. En görkemli koleksiyon ‘Vagon – salonlar’ sergisidir. Bunlar ‘kraliyet gezileri’ için. Bu vagonlarda Sultan Abdülazizi, Bulgar monarşi hükümdarları Aleksandır Btaemberg, Ferdinand, III. Boris vs seyahat etmiştir.

Günümüzde eski buharlı lokomotifler restore edildi. Septemvri – Dobrinişt istikametinde birisi. Retro vagonlar da var.Sofya’da bir buharlı lokomotif de var.

Fotoğraflar Ulusal Ulaştırma ve Haberleşme Müzesi tarafından temin edildi

Türkçesi: Müjgan Baharova