13 Ocak’ta Bulgar sineması 100.yıl dönümünü kutladı. Bir asır önce 1915 yılında başkent Sofya’da “Modern tiyatro” sinemasında ilk Bulgar sinema yapıtı “Bılgaran e galant” filminin prömiyeri gerçekleştiriliyor. Film yapımcısı ve senaristi Vasil Gendov aynı zamanda baş rol oyuncusudur. Gendov Viyana’da yüksek tiyatro okulu bitirmiş, Berlin’de sinema alanında eğitimini devam etmiş. İlk siyah beyaz sessiz filminde Bılgaran adlı kahramanın aşk maceraları konu edilmiştir. Gendov ilk sesli filmin de yaratıcısı – ‘Kölelerin isyanı’. Maalesef iki filmin bantları  XX. asrın 40’lı yıllarında  kaybolmuştur  ve  günümüze kadar ancak bir iki kare korunmuştur. Gendov’a  Bulgaristan’ın Sovyet yanlısı  politika izlediği dönemde çalışma fırsatı verilmiyor. Ama çok önemli bir iş başlatıyor – bugünkü Milli sinema arşivinin temelini atıyor.

Belgesel alanında ilk film Aleksandır Jekov’a ait. ‘Balkan savaşı’ başlıklı belgeselinde savaşın  tarihini görüntülüyor. Bu bant da yıllarca kaybolmuş sanılıyormuş. 1960 yılında Bulgar sinema merkezi o zamanki şefi Georgi Stoyanov  Bigor’un odasına  bir endamlı bey girer ve bir valiz bırakır ve der ki. ‘ Bir film getirdim umarım ilgilenir, korursunuz. İşte bu  bant  ‘Balkan savaşı’ belgeselin bandıymış.

Bu ilginç öyküleri  şimdiki sinema arşivleri müdürü  Antoniya Kovaçeva anlatıyor. Bulgar milli sinema arşivi  Balkanlar’da  en kapsamlı en büyüğüdür. 9 700’ü  Bulgar  toplam1 15 bin başlık muhafaza ediliyor. Bantlar 300 bin kutuda korunuyor. Kovaçeva  arşivin 20-30 yıllarda toplanmaya başladığı söylüyor ve şunları  anlatıyor:

‘Bir bölüm  sinema endüstrisinin devletleştirilmesinden sonra üretilen eserlerden oluşur. Ayrıca arşivde  özel olarak sinema sanatını konu alan 10 bin cilt kitap yer almaktadır. Bu Bulgaristan’da film konusunda en zengin kütüphanedir. Günümüzde bütün bu arşivin  dijitalleşmesinin  yapılması  başladı. En sonra depo kurmak için para da sağlandı. Bir binamız var, fakat uluslararası standartlara uydun değildir, genişletilmesi , onarılması gerek. İşte bu iki  tür çalışma paralel olarak yürütülüyor. Dijitalleşme çok önemli çünkü böylece gelecek nesillere  bütün arşivimize  kolay  ulaşım sağlayacağız. Aynı zamanda  orjinaller  de korunmalıdır. Aslında onlar en kalıcıdır. ‘

Bulgar sinemasının 100. yıldönümü dolayısıyla Sofya ‘da ‘Odeon’ sinema salonunda sinemanın  ilk adımları tanıtılacak. Sinema filmleri, belgeseller sayesinde sinema sevenler  bizde ve yurtdışında ödül kazanan filmleri bir kez daha izleyebilecek. Aynı zamanda ‘Odeon’ sinema salonunda ilginç bir fotoğraf sergisi açıldı,  Bulgar sinemasının  yolunu anlatan  güzel bir sergi.

Türkçesi: M. Baharova