Bundan 180 yıl önce Gabrovo şehrinde laik eğitim veren ilk okul kuruluyor. Okulda eğitim, İngiliz pedagoglar Bell ve Lancaster sistemine uygun şekilde gerçekleşirken ana özelliği de, daha başarılı öğrencilerinin daha küçük öğrencilere yardımcı olmaktır. Tabii ki, bütün bunlar öğretmenin yönetiminde gerçekleşmektedir. Gabrovo Okulunun ilk öğretmeni, ünlü Rönesans temsilcisi Neofit Rilskidir. Bulgaristan’in ilk laik okulunun hayırseverleri ise Vasil Aprilov, Nikolay Palauzov, Mustakov kardeşler ve yurtdışında yaşayan diğer zengin Bulgarlardır. Söz konusu hayırsever vatandaşlar, önce öğretmenler için maaşları sağlarken, daha sonra da okul mezunları için eğitimini devam etmek amacıyla burs sağlıyorlar. Fakat Vasil Aprilov’un ismi sadece bu hayırseverlik adımlarla sınırlı değildir, yani kendisi sadece yeni Bulgar eğitim sisteminin kurucusu olarak tanımlanmamalıdır. Gabrovo Tarih Müzesi görevlisi Daniela Tsoneva, Bulgaristan Radyosuna verdiği demeçte “Vasil Aprilov ve Nikolay Palauzov, okulun Odesa’da eğitim alan ilk müdürleridir. Aprilov’un, başarılı bir tüccar olarak Rusya ile Bulgaristan arasında ticari iklişkilerinin gelişmesinde hayli katkısı vardır. Diğer taraftan eğitim alanındaki faaliyetleri, hem Gabrovo’nun hem de Osmanlı İmparatorluğunun bir parçası olan Bulgaristan topraklarındaki kültürel gelişiminde büyük katkıları vardır.”

Daniela Tsoneva, sözlerine şöyle devam ediyor:“Vasil Aprilov’un ilk eseri, 1841 yılında basılan “Dennitsa na novobılgarskoto obrazovanie”(Yeni Bulgar eğitiminin Dennitsası). Aynı yıl, başka bir eseri daha çıkıyor “Bılgarski knıjitsi ili na koe Slavyansko pleme sobsveno prinadleji Kirilovskata azbuka”(Bulgar edebiyatçıları ya da Kiril alfabesi hangi Slav kabilesine aittir) . Bir yıl sonra başka bir eseri çıkıyor, yani 7 yılda 5 esere imza atıyor.”

Gabrovo Tarih Müzesinde, Vasil Aprilov ile ilgili değerli belgeler korunmaktadır. Aralarında kızkardeşi Kera’ya gönderdiği mektupları, kitapları, özel eşyaları korunmaktadır.

“Kızkardeşi Kera’ya gönderdiği mektuplar çok özel olmasına karşın onlar Vasil Aprilov’un Bulgar geleneklerinin korunması yönünde ilgisini de gösteriyor. Mesela, kızkardeşinden nişan, aşk, düğün şarkılarının araştırmasını istiyor. Aynı şekilde hangi kadın ve kızları araması yolunda tavsiyelerde bulunurken , eğer onlar fakirseler, emeğinin karşılığının ödenmesini söylüyor. Mektuplardan bir tanesinde kız okulunun açılması fikirini paylaşıyor. Aslında Pleven’den sonra Gabrovo, kız eğitiminin temellerinin atıldığı ikinci şehirdir.”

Eski belge, gelenek öreneklerinin toplanması için Vasil Aprilov, Neofit Rilski’ye ve diğer hemşerilerine başvuruyor. Asıl amaç, şarkıların bir kitapta toplanmasıdır. Daniela Tsoneva’ya göre, Vasil Aprilov’un belgelere gösterdiği ilgisi, onu, o dönemde ilk adımlarını attığı Bulgar tarihçiliğin kurucusu konumuna taşıyor. O, ülkemizde “arkeoloji” terimini kullanan ilk kişidir. Diğer taraftan Aprilov, kendi eserinde yeni eğitim sistemini popülarize ederken laik eğitimi veren ilk okulun Gabrovo okulunun kuruluşundan 6 yıl sonra Panagürişte, Sopot, Karlovo, Tryavna, Kazanlık, Sviştov gibi şehirlerde buna benzer okulların kurulduğunu da belirtiyor. Vasil Aprilov, sağlam argümanlarla Gabrovo’nun bu davada merkez konumunda olduğunu savunurken önde gelen Avrupa ülkeleriyle de kıyaslıyor. Vasil Aprilov, “Gabrovo’yu Bulgar eğitimin merkezi” olarak tanımlıyor. Ülkenin kurtuluşundan 6 yıl önce, 1872 yılında Gabrovo okulunun, Bulgaristan topraklarında ilk Bulgar lisesi olması, bir rastlantı değil. Bugün Ulusal Aprilov Lisesi, ülkenin en seçkin okulları arasında yer alıyor. Vasil Aprilov’un ismini taşıması ve zengin tarihi, Gabrovo Lisesinde Ulusal Eğitim Müzesinin kurulmasına neden oldu.

Çeviri: Şevkiye Çakır