“Dişay-Nefes al” adlı belgesel filmi, Ruse kentinde klor gazıyla zehirlenmesinden sonra yapıldı. Belgeselin bandları, Bulgaristan’ın ilk toplu protestosu olan Ruseli annelerin bebek arabalarıyla, çocuklarla eyleme çıkan isyanını izleyicilere taşıdı.

Stefan Sedmakov “Ekoglasnost” çevrecilerinden ilk bağımsız sivil hareketini kuranlardan oldu. Gorbaçov’un perestroyka fikirlerinden esinlenen çevreciler seferber olur. “Dişay” adlı film şok etki yaratır. Sofya’da Sinema Evinde ilk gösteriminden sonra, izleyiciler Ruse’ye Ekolojik Destek Toplumsal Komitesi kurmak için girişimlere geçer.

Sofya’da 1989 yılında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın “Ekoforum” adlı önemli çevre toplantısı yapılır. “Ekoglasnost” teşkilatı Başkentte “Kristal” kahvesi önünde imza kampanyası başlatır. Rila’dan geçen Mesta ve Struma nehir sularının yönünü değiştirmek amaçlı yapilacak barajı protesto ediyor çevreciler. İmza kampanyasıyla da bu projeye karşı çıkıyor. 26 Ekim’de sivil polisler şiddet kullanarak, eymcileri meydandan kovar. Çatışmalarda BBC’den bir İngiliz gazetecisi de yaralanır. Stefan Sedmakov o günleri kapsayan korkuları paylaştı:

“Çok heyecanlı bir olaydı. Korkmadığımı söylesem, yalan olur. Her an bir polis atlayabilir ve sen ne yapıyorsun diyerek, seni tutuklayabilir. Bu olmadı. İmza kampanyamız çok olaylı geçti”.

Stefan Sedmakov bu zamanlardan hala hatırlarını saklıyor. Komunizmin son günlerinde toplu protestolarda halk ilk defa sokaklara döküldü. Faka o eylemlerin son olacağını da bilen yoktu. 3 Kasım 1989 yılında 3-7 bin arasında kişi Halk Meclisine doğru yürüdü ve orada “Rila-Mesta” projesi aleyhinde topladıkalrı 12 bin imzayi teslim etti.

“Yürüyüş başladığında biri bize fikir verdi ve hepimiz bir ağızdan “Hubava si moya goro” adlı şarkıyı söylemeye başladık. Aynı anda Aleksandır Nevski kilisesinin çanları çalmaya başladı. Halk Meclisi önünde dururken, meydana toplanan binlerce vatandaşın ağzından ilk defa “demokrasi” sloganları atılmaya başladı”.

Bulgaristan’da demokrasi kıvılcımlarını ilk yakan çevreciler oldu. Ekoglasnost örgütü daha sonraları komünist karşıtı ilk BKP muhalif gücü olan SDS’nin (Demokratik Güçler Birliği) 1989 yılında kurulmasına da önayak olur. “Ekoglasnost- Çevrecilerin sesi” örgütünün liderleri çoğu Büyük Millet Meclisinde milletvekili seçilir. Filip Dimitrov“Ekoglasnost” Yeşil Parti saflarından başbakan oldu. 2008 yılında kurulan “Yeşiller” partisinin eşbaşkanı Borislav Sandov bu hatırlatmada bulundu. Bu yeni parti ise, komunizm sonrası doğan yeni nesil vatandaşları toplayan güç oldu.

Hem yaş itibarıyla, hem ğyelerinin yaşı itibarıyla genç olan “Yeşiller” partisi temiz doğa ve çevre, siyasette de yeni ahlak için çaba gösteriyor. Yeşil hareketten gençler için, eski politika yöntemi “kirli bir iştir”.

“Politika kirli bir iş, çünkü onu yapanlar da pis insanlar, diye muhalefetini vurguluyor Borislav. Sadece protesto etmek ve olanları reddetmek yeterli değil, aynı zamanda bazı şeyleri değiştirme gücü olmalı. Gençler, eylemlerin faal katılımcısı olarak, artık siyasetin içinde olduklarının bilincine vardı”.

“Ekoglasnost” çevre ve demokrasi öncülerine benzer bir şekilde, Bulgaristan’ın yeni yeşilleri AB ve onun çevre mevzuatından güç topluyor. Zamanın birinde Ekoglasnost AGİT’den destek aldı, bugünün çevrecileri de AB’ye dayanıyor Avrupa Komisyonu, birçok çevre ihlali konusunda ihbarı araştırıyor, kendi uzmanlarını teftişe gönderiyor. Bulgaristan, AB çevre mevzuatına ters konularda cezalar alıyor. Bu katı kurallar da Bulgar siyasilerini çevreye karşı daha hassas davranmalarına yol açıyor. Bulgar vatandaşlarının daha temiz ve sağlıklı ortamda hakkı ihlal edilmemeli. Çevre için mücadele sürüyor!

Çeviri: Sevda Dükkancı