Çevre korunmasının pahalı bir zevk olduğu herkesin malûmu. Öte yandan bu çalışmaların insanlığın varolması için tamamen gerekli olduğu bilinir. Bunun faturasının ne kadar olacağını, atıkların yönetimi ile ilgili Avrupa mevzuatını uygulamadığı için Bulgaristan’a uyguylanacak yaptırımlardan anlayacağız. Doğa ve insan sağlığına risk taşıyan açık çöplüklerden dolayı AB Komisyonu sayılı günler önce Bulgaristan’a karşı bir dava açtı.Hakkında hüküm çıkması halinde ülkemiz mevcut sorunu ortadan kaldırıncaya kadar her gün onbinlerce Avro ödemek zorunda kalacak.Önce konu ile ilgili gelişmeleri anımsayalım.

AB’nin atıkların yönetimine ilişkin Yönergesine göre Bulgaristan’ın günümüz çevre istemlerine uygun düşmeyen çöplükleri 16 Temmuz 2009 tarihine kadar kapatılmalıydı. Ama o tarihe kadar Bulgaristan belirlenen 200 kadar böylesi çöplüğün yarısını bile kapatamadı ve Avrupa Komisyonu bu sorunla kısa zamanda başedemememiz durumunda yaptırımlar uygulanacağı uyarısında bulundu. Bu olaydan dört yıl sonra bu alanda sağlanan ilerleme çok sınırlıdır.Ülkemizde çevre istemlerine aykırı düşen 113 çöplük varlığını sürdürüyor. Buna bağlı olarak Brüksel AB Mahkemesi önünde Bulgaristan aleyhinde bir dava açtı.

Sorun neden ibaret?

Bulgaristan, insan sağlığı için tehlike oluşturan bu eski tip çöplükleri neden kapatmıyor acaba? Çünkü bunları kapatmak için eski çöplüklerden atıkların taşınacağı, günümüz istemlerine uygun düşen 60 kadar bölge deposu inşa etmeliydi. Ülkemiz bu amaçla katılım öncesi İSPA programı ve bundan sonra Çevrenin Korunması Programı gereğince Brüksel’den önemli bir mali kaynak aldı. Ne yazık ki, şehir altyapısına gelen bu gerekli ve değerli kaynaklar benimsenemedi. Yeni tipten sadece 33 bölge atık deposu inşa edildi. Diğer 18 depo ise inşa edilmek üzeredir.

Nedenlere gelince...

Belediyeler, nitelikli projelerin hazırlanması için her zaman gerekli kapasiteye sahip değildir. Dahası: projelerin yavaş işlenmesi, verilen sürelere uyulmayacağı ve AB’nin değerli finans yardımının kaybedileceği kaygılarını doğurdu. Alelacele hazırlanan projeler, birçok yerde işin gereği gibi tamamlanmasını engelledi. Farklı çevre ve diğer sivil toplum kuıruluşları buna tepki gösterince süreç daha da güçleşti. Yambol kentinde inşa edilmesi planlanan bölgesel atık deposu ile ilgili gelişmeler bunun bir örneği olarak gösterilebilir. Bu projenin çevreye etkisine yapılan değerlendirme geniş tepkiler yarattı. Ve gelişmeler ‘kısır döngü’den çıkamayınca bundan herkesin zararı oldu.

Faturasını kim ödüyor?

Bulgaristan modern atık depoları için tahsis edilen kaynakların önemli bir bölümünü muhtemelen kaybedecek. Bir de atıklarla ilgili çevre yasalarını ihlallerinden dolayı yaptırımlar ile yüzleşecek. Her zaman olduğu gibi bu olayda da yurttaşlar yeniden faturayı ödeyecekler. Onlar hem tehlikeli çöplüklerin zehirli etkisini hissedecek, hem de kesilen ceza ve yaptırımları cebinden ödeyecekler.

Yambol kentindeki Çevrerciler Hareketi /DEN/’den Diana Bonçeva bu konuda şöyle diyor: ‘Biz iktidardakilerin hatalarını bir defa sağlığımızla, başka bir defa da bunların faturasını paramızla ödüyoruz’.Örgüt başkanı Dimitır Dimitrov ise şunları belirtiyor:

‘Belediye başkanları da, bakanlar da buradan ayrılacak. Biz ise burada yaşıyor ve açık kalan atıkların zehirli etkisi altında kalıyoruz.Yaptırımlar ile ilgili para cezalarını da cebimizden ödüyoruz. Çünkü kötü politikalarından dolayı bir bakanı veya bir belediye başkanını mahkemeye veremeyiz’.

‘Yeşiller’ Partisi ile beraber DEN Derneği, Avrupa Parlamentosu’nun çevreye yol açtığı hasar ve zararlardan dolayı resmi idare temsilcilerinden adli sorumluluk aranması ile ilgili girişiminin Bulgaristan’da desteklenmesinin girişimcisidir.

Çeviri: N. Dimitrova