115 milionë fëmijë në mbarë botën janë të angazhuar në aktivitete jo të lehta pune dhe shpesh fëmijët janë forca lëvizëse e industrive me të ardhura të larta si përpunimi i metaleve, ndërtimi, tekstilet, prodhimi i baterive për automjetet elektrike. Kjo sipas të dhënave të Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ONP), e cila thekson se problemi prek si vendet e industrializuara ashtu edhe ato në zhvillim e sipër, ndërsa konfliktet ushtarake, krizat dhe pandemia Covid-19 kanë çuar më shumë familje drejt varfërisë, duke detyruar miliona fëmijë të bëhen pjesë e tregut të punës. ONP paralajmëron se puna e fëmijëve ka pasoja negative afatgjata , sepse i privon nga arsimimi dhe, rrjedhimisht, nga mundësitë për të siguruar të ardhura të mira si të rritur.

Në Bullgari, megjithatë, nuk mund të flasim për shfrytëzimin e fëmijëve për punë, sepse puna e të miturve (nën 18 vjeç) është e rregulluar ligjërisht prej dekadash dhe shkeljet sanksionohen rreptësisht nga autoritetet e kontrollit. Puna e fëmijëve është e ndaluar në vendin tonë deri në moshën zyrtare në të cilën arsimi është i detyrueshëm - për Bullgarinë kjo është deri në moshën 16 vjeçare. Prandaj, në këto raste përdoret më gjerësisht rregullorja, ku kërkohet leja e detyrueshme nga Inspektorati i Punës për punësimin e personave nga 16 deri në 18 vjeç. Kusht i rëndësishëm është që punëdhënësi të aplikojë dhe të marrë lejen përkatëse për vendin e punës ku do të punësojë një të mitur i cili sipas rregullores, nuk ka të drejtë të përfshihet në veprimtari të tjera. Pikërisht në këtë vend pune bëhen kontrolle të shpeshta nga Inspektorati i Punës për praninë e stresit apo faktorëve të tjerë të dëmshëm për zhvillimin fizik dhe mendor të punonjësit.

Pavarësisht kërkesave më të mëdha administrative për punësimin e të miturve, interesi për ta si burim në tregun e punës është në rritje, njofton Inspektorati i Punës. Në Bullgari personel i tillë kërkohet shumë në industrinë e hotelerisë, restoranteve dhe tregtisë. Shumica e aktiviteteve në këto vende pune mund të kryhen nga të mitur dhe këtë vit inspektorët raportojnë një kulm të numrit të të miturve të punësuar edhe para fillimit të pushimeve verore.

“Para pandemisë jepnim rreth 9-10 mijë leje në vit dhe tani janë 12 mijë – thekson Dina Hristova-Ignatova, eksperte nga Inspektorati i Punës. Ajo shpjegoi për Radio Bullgarinë se:

“Në maj dhe qershor fillojnë të vijnë kërkesat për leje që të mund të fillohet punë nga korriku kur nisin pushimet. Ka një rritje të madhe të interesit nga sektorët e hotelerisë dhe restoranteve, të cilët u mbyllën në pandemi dhe atëherë nuk kishte kërkesë për të miturit. Interesi tani është rritur të paktën trefish. Megjithatë, kërkimi dhe punësimi i kësaj fuqie punëtore flet pa mëdyshje për një rritje të ekonomisë. Kjo është një shenjë e qartë progresi, sepse në momentet e vështira punëdhënësit mbështeten vetëm te të rriturit.”

E drejta e punës së të miturve, përveç se është e rregulluar në mënyrë rigoroze, mbrohet edhe nga shteti. Për këtë, megjithatë, Inspektorati i Punës këshillon të rinjtë, edhe nëse nuk kanë përvojë, të kërkojnë gjithmonë nënshkrimin e një kontrate me punëdhënësin. Ana administrative është një vështirësi me të cilën mund të përballen adoleshentët, por ata nuk duhet të heqin dorë nga mundësia për të punuar - këshillon psikologu dhe terapisti shkollor Kalin Gaitanxhiev. “Puna ndikon pozitivisht dhe zhvillon psikikën e fëmijës, kështu që fëmijëria nuk e pengon punën dhe puna nuk e pengon fëmijërinë”, theksoi ai në programin “Hristo Botev” të BNR-së.

“Kur puna lidhet me ndjesinë e kuptimit dhe rëndësisë personale, atëherë ajo ka një efekt të pozitiv në psikikën e fëmijëve, krijon një ndjesi suksesi dhe rëndësie tek i riu. Atëherë vjen edhe një tranzicion i qetë dhe i këndshëm nga fëmijëria në rritje."

Përgatiti në shqip: Kostandina Bello

Foto: Pixabay, BGNES