Manastiret i quajnë vatra si dhe mbrojtëse dhe roje shpirtërore, përkrahëse të besimit bullgar në vitet e dikurshme të zymta, të përmbushura me persekutime dhe poshtërime të robërisë turke. Fare nuk janë të pakta dëshmitë historike për manastire dhe kisha, të cilat u kanë siguruar një strehim të fshehtë ithtarëve të lirisë bullgare. Murgj të shumtë po kështu marrin një pjesëmarrje të denjë në luftërat popullore dhe në organizimin e komiteteve revolucionare.

Një nga këta murgj të shkolluar është dhe dhjaku Ignatij, Apostulli i lirisë bullgare Vasill Levski. Revolucionari i ardhshëm bëhet murg gjatë vitit 1858 në manastirin e qytetit Sopot “Shën Ngjitja e Zotit”, pasi në vazhdim të 6 vjetëve është një rishtar tek daja i tij hieromonk haxhi Vasilij.

Në kuadrin e veprimtarisë së tij dhjetëvjeçare aktive revolucionare /1862-1872/ Levski krijon një rrjet sekret prej komiteteve revolucionare, për veprimtarinë e të cilëve kanë qenë të domosdoshme vende sekrete  (mbi 100 vende të fshehura), një pjesë e madhe nga të cilët kanë qenë nëpër manastiret. Përveç se e kanë fshehur Levskin si dhe bashkëpunëtorët e tij, vëllazëritë e manastireve kanë ndihmuar dhe me para personale veprimtarinë e tyre revolucionare.

Në manastirin e shenjtë të qytetit Trojan (në Bullgarinë Qendrore Veriore) për shembull, i cili shumë herë me radhë i jep strehim Apostullit, personalisht Levski shenjtëron abatin haxhi Makarij dhe akoma katër murgj të tjerë në veprimtarinë revolucionare. Vendi ku dikur ai është fshehur sot mund të shihet nga turistët. Ka pasur dy hyrje sekrete – drejt lumit dhe drejt malit.

Një manastir tjetër i cili e ka strehuar dhe e ka fshehur Apostullin, është manastiri i vajzave në qytetin Sopot “Hyrja e nënës së Zotit në tempull” (në Bullgarinë Qendrore). Vendi i fshehtë i Levskit është gjendur nën dhomën e kryemurgeshës Hristina, halla e tij. Aty ai është takuar me nënën e vet Gina Kunçeva. Në këtë rajon është edhe një nga vendstrehimet e sigurta të dhjakut - në “Ngjitjen e Shenjtë të Zotit”, ku ai pranon  emrin e murgut Ignatij.

Në Ballkanin e Tetevenit i cili është gjithmonë i hapur për Levskin ka qenë dhe manastiri i Glozhenit “Shën Gjergji Fitimtari” (në Bullgarinë Qendrore Veriore).

Kur ka mbërritur në krahinën e Pirinit, Levski ka fjetur në 15 kilometra nga qyteti Simitli (në Bullgarinë Jugperëndimore). Manastiri aty është ndërtuar gjatë kohës së Mbretërisë së Dytë Bullgare (1185-1396) dhe mban emrin Troskovski. Gjatë periudhës së Mesjetës në këtë manastir kanë jetuar më shumë se 100 murgj të cilët e kanë nxjerrë bukën e gojës me bujqësi dhe blegtori.

Rreth kryeqytetit të sotëm bullgar Sofja çdonjëri i cili ka dëshirë të mësojë më shumë për jetën dhe veprimtarinë e këtij personaliteti të ndritshëm nga historia jonë, mund të niset nëpër gjurmët e tij në “Rrugicën e Levskit” e cila të shpie drejt manastirit të Dragalevcit “Nëna e Shenjtë e Zotit Vitoshka”.

Mes manastireve të njohura të cilat ruajnë kujtimin për Levskin dhe jo njëherë e kanë shpëtuar nga ndjekësit e tij janë akoma manastiri  Sokollski “Fjetja e nënës së Zotit” rreth qytetit Gabrovo, manastiri i qytetit Drjanovo “Shën Arkangjel dhe Mihail “dhe ai i Merdanit “40 martirët e shenjtë” në rrugën kryesore midis qyteteve Veliko Tërnovo dhe Elena...

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva