Në kryeqytet u paraqit albumi “Selaniku dhe bullgarët – historia, kujtesa, koha bashkëkohore. Me këtë botim përfundon pjesa e parë e një projekti kushtuar kësaj teme. Ai është realizuar nga Instituti i Ballkanistikës pranë Akademisë Bullgare të Shkencave bashkë me Agjencinë Shtetërore “Arkivat” dhe disa institucione të tjera.

Projekti ka tri qëllime kryesore. I pari është që t’ia rikujtojë shoqërisë pranisë historike bullgare në qytetin e Selanikut. I dyti – ta popullarizojë kujtesën e shoqërisë për qytetin, kurse i treti – t’i prezantojë iniciativat moderne bullgare të lidhura me të. “Njeriu pa rrënja është si pema pa rrënja” – thotë udhëheqësja e projektit doc. Jura Konstantinova nga Instituti i Ballkanistikës. “Nuk mund të mos kemi kujtesë për të kaluarën. Duhet të kemi themele, mbi të cilat të mbështetemi dhe kujtime të shtrenjta.”

Rrënjët e bashkësisë bullgare në qytet na çojnë në të kaluarën e largët. Mirëpo, albumi përfshin periudhën që nga shekulli i XIX deri më sot e kësaj dite, sepse për këtë periudhë disponojmë më shumë dokumente, na tregon doc. Konstantinova. Lulëzimi i bashkësisë bullgare të Slenaikut është pas vitit 1878, kur si rezultat i Luftës Ruso-Turke u çlirua pjesa veriore e Bullgarisë, kurse tërë Maqedonia dhe Trakia e Egjeut, përfshi këtu dhe qytetin e Selanikut, mbetën në Perandorinë Osmane. Shumë bullgarë nga qytezat e Maqedonisë Perëndimore dhe nga krahinat e afërta u vendosën në Selanik, që të kërkojnë atje prosperitet dhe siguri.

Cilët janë bullgarët e shquar, të lidhur me Selanikun?

“Ky ishte një prej qëllimeve të projektit tonë – të kuptojmë se çfarë pjese prej bashkësisë bullgare është lidhur me qytetin” – thotë Jura Konstantinova. – Në fillim mendonim se popullaritet më të madh kishin dy Vëllezërit e Selanikut – Shenjtorët Kiril dhe Metodi – krijuesit e alfabetit sllav. Mirëpo, sa më shumë punojmë, sa më shumë bëhemi të qartë se bullgarët, të cilët kanë mbaruar gjimnazet e Selanikut – gjimnazin e djemve, gjimnazin e vajzave dhe gjimnazin tregtar, dhe trashëgimtarët e tyre, janë ata, të cilët e ruajnë më shumë kujtesën për kulturën bullgare në Selanik.”

Një prej qëllimeve të projektit është “jo vetëm t’i kërkojë historitë personale në arkivat bullgare, por edhe të drejtohemi ndaj sa më shumë dëgjuesve dhe qytetarëve, të cilët të lidhen me ne dhe të na tregojnë  historitë e tyre, të na dërgojnë materiale digjitale, po të kenë të tilla në arkivat e tyre familjare, fotografi etj. Do të shihni në këtë botim dokumentar se tashmë ka njerëz të tillë. Desha t’u bëj apel nëpërmjet juve të gjithë trashëgimtarëve, pavarësisht nëse jetojnë sot në Bullgari, ose përtej kufirit, për ta ruajtur kujtesën për fisin e tyre” – thotë doc. Konstantinova para Radio Bullgarisë.

Kryetari i Agjencisë Shtetërore “Arkivat” doc. dr. Mihaill Gruev e përshëndeti ekipin prej kolegësh dhe shokësh, të cilët punuan për botimin e librit.

Është fakt se historia e Selanikut është lidhur edhe me një sërë konfliktesh midis Bullgarisë dhe Greqisë. Mirëpo, kjo faqe duhet të mbetet në të kaluarën, theksoi shkrimtarja Elena Peeva – Nikiforidis, një prej bullgareve, të cilat banojnë në Selanik në kohën e sotme. “Desha të them se një libër i tillë duhet të botohet edhe nga ana e Greqisë për grekët në Sofje dhe në Bullgari në përgjithësi” – tha znj. Nikiforidis.

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Foto: Arkivi Qendror Shtetëror,
arkivi familjar i familjes Tëpkovi dhe i profesoreshës Raja Zaimova,
albumi familjar New York & Thessaloniki, 1994