Edhe sivjet Bullgaria u përfshi në Natën Evropiane të Shkencëtarëve. Përveç në Sofje ajo u zhvillua në qytetet Plovdiv, Varna, Burgas, Ruse dhe Stara Zagora, kështu edhe në 300 qytete të tjera evropiane. Organizatori i ngjarjes për Bullgarinë ishte Këshilli Britanik. Qëllimi kryesor i nismës është që të tregohen dhe të shpjegohen sferat e ndryshme shkencore dhe mundësitë e shkencës, të inkurajohen ata që dëshirojnë të bëhen shkencëtarë dhe shpikës. Në natën e shkencëtarëve morën pjesë Akademia Bullgare e Shkencave, universitetet e ndryshme bullgare.

Galeria kombëtare “Kuadrat 500” gjithashtu u bë mikpritëse e leksioneve dhe demonstrimeve. Autor i njërit nga prezantimet ishte d-r Todor Çobanov, i cili është me arsim arkeologjik dhe është zëvendës kryebashkiak për kulturën në Bashkinë e Kryeqytetit.

“Para kishës “Shën Sofja” ndodhet tumula më e rëndësishme, e gjetur nga arkeologët në qytetin tonë – tregoi ai. – Ajo ka një veçori unike, që e bën atë interesante për historinë e Sofjes. Ky është varri i vetëm këtu me mbishkrim, që informon për një person konkret – vari i Honorit. Honori ka qenë shërbëtor i Zotit, që do të thotë peshkop. Kur ka vdekur (ndoshta në një moshë shumë të vjetër) qytetarët e lashtë e kanë ndërtuar për të këtë monument. Nga pikëpamja shkencore vari është me rëndësi të madhe sepse mbishkrimi mbi të është një përzierje e rrallë mes gjuhëve greke dhe latine. Dhe është një dëshmi e qartë për përzierjen e këtyre dy gjuhëve në shekullin V-VI në territorin e qytetit.”

Në prezantimin e tij doktori Çobanov tregoi për objektet arkeologjike në territorin e qytetit, mbi të cilat po punohet. Pritet se vitin e ardhshëm do të përfundojnë gërmimet pranë Portës Perëndimore të Serdikës (siç është emri i lashtë i kryeqytetit të tanishëm Sofje). Akoma në vitet e 70-të të shekullit të kaluar atje filluan gërmimet e dy kullave të portës dhe të një pjese të rrugës kryesore të qytetit. Bashkë me këtë ishte gjetur një mozaik, për të cilin supozohet se është pjesë e bazilikës së stërmadhe, të ndërtuar me porosinë e perandorit Konstantin të Madh. Supozohet gjithashtu se brenda saj është zhvilluar i famshmi Tubim Kishtar i Serdikës në vitin 343. Për të ishin të pranishëm peshkopët e tërë Perandorisë Romake, numri i të cilëve atëherë ka qenë 400 veta. Natyrisht ata kanë ardhur në Serdikë me shoqëruesit e tyre. Ndërtesa e vetme e gjetur deri tani, në të cilën mund të mblidhen në një vend aq shumë njerëz është pikërisht kjo bazilikë.

Dhe një hollësi tjetër: nën pjesën veriperëndimore të qendrës së sotme të Sofjes ndodhet qendra e dikurshme e Serdikës, mosha e së cilës është më se 3000-vjeçare.

Objekti më i ri arkeologjik, mbi të cilit po punohet është Forumi i Serdikës në rajonin e sheshit të sotëm “Shën Nedelja”. Ku ka qenë “agora” (sheshi kryesor i qytetit të lasht) akoma mbetet e paqartë, por dihet se nën themelet e hotelit të sotëm “Ballkan” ndodhen rrënojat e Këshillit Bashkiak të qytetit të atëhershëm. Është gjetur dhe diçka tjetër – një pallat i madh me thesar të pasur në themelet e tij. Në thesar ka kryesisht monedha jubilare.

Në historinë e saj mijëvjeçare Sofja gjithmonë ka qenë qendër administrative dhe shpirtërore e rajonit. Për këtë arsye nuk janë befasuese zbulimet e pasura në territorin e saj nga kohët e trakëve dhe nga epoka romake. Është pak e trishtueshme se ndërtesat e mëdha në qendrën e Sofjes të ndërtuara në kohën e socializmit si Këshilli Bashkiak, Presidenca, Dyqani Qendror Universal dhe hoteli “Ballkan” pengojnë zbulimin e studimin e trashëgimisë arkeologjike të Sofjes.

Përgatiti në shqip: Jordanka Ivanova