Në kuadrin e një viti shteti duhet të ndërtojë dhe të vërë në shfrytëzim të paktën 100 pika karburanti në qytetet e mëdha dhe në autostradat e vendit, vendosi qeveria.
Deri tani tregu i lëndëve djegëse në vend ishte krejtësisht në duart e biznesit privat, ose thënë më saktë në duart e biznesit të huaj, ku dominojnë disa kompani të mëdha ndërkombëtare. Tani shteti po hyn në territorin e këtij biznesi me qëllimin ambicioz për ta shndërruar Kompaninë e re Shtetërore të Naftës në një prej lojtarëve kryesorë në tregun me pakicë dhe në atë me shumicë.
Çfarë fshihet prapa këtyre qëllimeve dhe çfarë presin konsumatorët e lëndëve djegëse te ne?
Ka shumë shembuj në botë të pjesëmarrjes së shtetit në tregtinë me karburantet, si të mirë, ashtu dhe dekurajues. Venezuela, shteti me rezerva më të mëdha të naftës, mbeti pa benzinë për shkak të dështimit të kompanisë shtetërore të naftës PDVSA. Situata është më e mirë në disa vende evropiane, ndër të cilat Hungaria, ku gjendja është e ngjashme me atë në Bullgari, dhe shtetet baltike, por edhe atje pjesa e shtetit është minoritare.
Vendimi i shtetit bullgar për të hyrë në biznesin me lëndë djegëse e ka logjikën e vet.Parashikohet që kompania e ardhshme shtetërore e naftës të ketë dy funksione kryesore – t’u shesë lëndë djegëse pikave të veta të karburantit dhe t’i ruajë lëndët djegëse në depot e veta, duke e rregulluar në këtë mënyrë tregun me pakicë dhe atë me shumicë.
“Qëllimet janë pozitive – më shumë konkurrencë, çmime më të ulëta, cilësi më e lartë, gjë që është e mirë për tregun, për konsumatorët, për të gjithë. Kjo e rrit besimin në tregun e naftës, ne jemi pjesë e këtij tregu, kështu qe kjo është më mirë edhe për ne.” Këto janë fjalë të Andrej Dellçevit nga drejtoria e Asociacionit Bullgar të Naftës dhe Gazit, ku bëjnë pjesë të gjitha firmat e mëdha të naftës dhe të gazit në vend. Sipas Simo Simovit, zëvendëskryetar i këshillit drejtues të Asociacionit të tregtarëve, prodhuesve, importuesve dhe transportuesve bullgarë të lëndëve djegëse, gjatë 10 viteve të fundit shteti ka bërë shumë për nxjerrjen në pah të biznesit me lëndët djegëse dhe aktualisht nuk mund të flitet për monopol, por më tepër për veprimin dominues të një prodhuesi. Në këtë lidhje ai përshëndeti idenë për krijimin e depove, të cilat të funksionojnë si shoqëri tregtare, sepse kjo do të lejojë që në treg të hyjnë pjesëmarrës të rinj.
Mjaftë më kritik ndaj planeve të shtetit është eksperti i njohur ekonomik dhe shef i Institutit për Ekonomin e Tregut Krasen Stançev, i cili shtroi çështjen për çmimin e projektit dhe për financimin e domosdoshëm të krijimit të rrjetit të ri.
“Do të jetë një nismë shumë e shtrenjtë, e cila nuk do ketë efektin e kërkuar, sidomos në një vit, kur kolegët e mi parashikojnë 2,2 - 2,3 mlrd leva (rreth 1.15 mlrd euro) deficit vetëm në degët e prekura nga gjendja e jashtëzakonshme”, vuri në dukje eksperti. Vëzhguesit në degë mendojnë se ndërtimi i vetë rrjetit prej 100 pikave të karburantit do të kushtojë nga 50 deri në 100 mln euro në varësi të faktit nëse terrenet do të jenë private, ose shtetërore dhe sa të mëdha do të jenë vetë pikat e karburantit.
Mirëpo, Ministri i Ekonomisë Emill Karanikollov dhe ai i financave Vlladisllav Goranov nuk dhanë një përgjigje konkrete për çmimin e ndërtimit të pikave të karburantit, si do të financohet ndërtimi dhe çfarë do të jetë fitimi. Vetëm u shpjegua se nuk shqyrtohet mundësia për ndërtimin e pikave të karburantit me mjete nga buxheti shtetëror dhe se kompania mund të marrë hua.
Ideja dhe projekti mbeten të diskutueshme. Ndërkaq, pjesëmarrësit e drejtpërdrejtë në biznesin me produktet e naftës dhe të gazit pohojnë zyrtarisht se e miratojnë, derisa ekspertët ekonomikë joqeveritarë mendojnë se nisma nuk ka kuptim dhe do të dështohet,duke nënvizuar se kthimi i shtetit në sektorin privat është një etapë e re e kapitalizmit shtetëror, i cili tashmë jo vetëm i harxhon paratë, por do që të kontrollojë ekonominë.
Shpresat e konsumatorëve që kjo të çojë në ulje të çmimeve të lëndëve djegëse në vendin ku ato janë ndër më të ulëtat në BE ndoshta janë të paarsyeshme.Sipas ekspertëve pritjet e mëdha për çmime të ulëta nuk janë reale. Më tepër është e mundur që shteti të kontribuojë për një kalim më të ngadaltë nga nivelet më të ulëta drejt niveleve më të larta të çmimeve.
Çfarë do të ndodhë pas shfaqjes së lojtarit të ri në tregun e lëndëve të karburantit, e ardhmja do ta tregojë.
Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva
