Η αμερικανίδα Άντζελα Ροντέλ επιλέγει, πριν από 15 χρόνια, να εγκατασταθεί στην Βουλγαρία. Από τότε μέχρι σήμερα τραγουδάει σε βουλγαρικόέθνο-στυλ μαζί με τους μουσικούς του συγκροτήματος «Γκολογκάν», έκανε εμφανίσεις σε μερικές ταινίες διάσημων Βουλγάρων σκηνοθετών αλλά κυρίως έμαθε τη γλώσσα και μεταφράζει Βούλγαρους συγγραφείς. Ήταν ακριβώς η δουλειά της μεταφράστριας που την έκανε πρέσβη του βουλγαρικού πολιτισμού στο αγγλόφωνο κόσμο.Πριν από δύο χρόνια η Άντζελα Ροντέλ ήταν στην τελική λίστα των υποψήφιων για το βραβείο του αμερικάνικου συλλόγου PEN με την μετάφρασή της στα αγγλικά του μυθιστορήματος «Περί φυσικής της μελαγχολίας» του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ.
Γεννήθηκε στη Μινεσότα, σπούδασε γλωσσολογία και ρωσική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο Γέιλ. Εκεί μπήκε στην σλαβική χορωδία του Πανεπιστημίου και ερωτεύτηκε την φολκλόρ ομάδα «Το μυστήριο των βουλγαρικών φωνών». Η Άντζελα επισκέπτεται την Βουλγαρία το 1995 για να πάρει μέρος στηλαογραφική έκθεση στην Κοπρίβτσιτσα και το πάθος της για τη βουλγαρική φολκλορική μουσική κλιμακώνεται σε δυνατή αγάπη για την χώρα, τη γλώσσα και τον πολιτισμό. Έτσι, το 1996 η Άντζελα μετακομίζει στη Σόφια ως υπότροφος του προγράμματοςΦουλμπράιτ και σπουδάζει λογοτεχνία, μουσική και φολκλόρ.
Σήμερα, μαζί με τις πολλές υποχρεώσεις της, η Άντζελα διδάσκει στη Σχολή σλαβικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Σόφιας, στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα για μεταφραστές-επιμελητές. Εκεί αισθάνεται άνετα και λέει ότι το μουσικό αυτί είναι προϋπόθεση για να μάθεις πιο γρήγορα τη ξένη γλώσσα.
«Εμείς οι μεταφραστές μένουμε συνήθως στο παρασκήνιο αλλά είναι καλό να μπορούμε να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας σε ολόκληρη τη λογοτεχνική βιομηχανία» λέει η Άντζελα Ροντέλ. «Η μετάφραση είναι επίσης τέχνη. Νιώθω σαν να είμαι το σωστό άτομο που βρέθηκε στη Βουλγαρία τη σωστή στιγμή. Ένα βασικό σημείο στην ανάπτυξή μου ως μεταφράστρια αλλά και για την ανάπτυξη της βουλγαρικής λογοτεχνίας στα αγγλικά, είναι η ίδρυση του Ιδρύματος «Ελίζαμπετ Κόστοβα». Η ίδια Ελίζαμπετ είναι συγγραφέας παντρεμένη με Βούλγαρο, η οποία κατάλαβε ότι υπάρχει η ανάγκη για ένα τέτοιο ίδρυμα που να ασχολείται με τη μετάφραση. Ποτέ δεν έχω σπουδάσει μετάφραση πριν από αυτό, απλά ήμουν γλωσσολόγος όμως οι φίλοι μου μου ζητούσαν να μεταφράσω κάποιο ποίημα ή διήγημα. Τώρα χαίρομαι που εδώ και 5-6 χρόνια διδάσκω στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας και βλέπω ότι υπάρχουν πολλοί Βούλγαροι που μεγάλωσαν με τη αγγλική γλώσσα, που σπούδασαν στα αγγλικά στο εξωτερικό. Μετά επιστρέφουν εδώ κι αυτό μου δίνει ελπίδα ότι υπάρχει κάποιος που θα με διαδεχτεί. Σε 10 χρόνια θα υπάρχουν πολλοί σαν εμένα και αυτό θα επιτρέψει να μεταφραστούν πολλοί περισσότεροι συγγραφείς.»
Οι Βούλγαροι συγγραφείς που η Άντζελα έχει μεταφράσει μέχρι τώρα, μιλούν για εκείνη με ευγνωμοσύνη και θαυμασμό. Λένε ότι η ίδια αποτελεί παράδειγμα για πολλούς Βούλγαρους που θέλουν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους, όπως εκείνη. «Στην Αμερική, όμως, η μετάφραση βιβλίων είναι μια ολόκληρη βιομηχανία» λέει η Άντζελα. «Δεν γίνεται να έχεις ούτε ένα μεταφρασμένο βιβλίο αν δεν έχεις περάσει απ’ όλα – πανεπιστήμιο, μαθήματα δημιουργικής γραφής, τρεις βιβλιοκρίτες και επιμελητές. Όπως λέει ένας συνάδελφός μου - στην Αμερική η επιμέλεια είναισφαγή, εκεί όλοι σε ρωτάνε γιατί χρησιμοποίησες αυτή τη λέξη και όχι την άλλη. Στη Βουλγαρία μ’ αρέσει ακριβώς αυτό - ότι οι Βούλγαροι συγγραφείς είναι πρωτοπόροι.»
Η λίστα με τις μεταφράσεις της περιλαμβάνει πολλούς σύγχρονους Βούλγαρους συγγραφείς και όχι μόνο:
«Τώρα μεταφράζω τον Γκεόργκι Μάρκοφ αλλά είναι δύσκολο επειδή είναι ειδική περίπτωση, μιλάει για την περίοδό του, για τη δεκαετία του 60’, την εποχή του σοσιαλισμού. Μέχρι τώρα έχω εργαστεί με συγγραφείς με τους οποίους μπορώ να μιλήσω και να ρωτήσω πράγματα αλλά τώρα είναι λίγο επικίνδυνο - να είσαι μόνος και να μη μπορείς να συζητήσεις με τον συγγραφέα. Και ένα κοινό που δεν γνωρίζει από κοντά τον σοσιαλισμό, θα δυσκολευτεί να τον καταλάβει.»
Φωτο: αρχείο
Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα
