Më 14 shtator Kisha Ortodokse kremton Lartësimin e Kryqit të Nderuar të Zotit Jesu Krisht, ose Ditën e Kryqit, siç e quan populli. Sipas traditave të vjetra të krishtera në këtë ditë uji bekohet në tempull dhe priftërinjtë kalojnë në shtëpitë e besimtarëve, që të spërkatin me ujë të bekuar për shëndet. Sipas legjendës Shën Elena – nëna e perandorit Konstantin i Madh, ka qenë e krishterë e flaktë.
Ajo u nis drejt vendeve të shenjta në Palestinë, që të kërkojë varrin e Zotit, i cili dy shekuj më herët ishte fshehur nga dëbuesit e të krishterëve. Përpjekjet e saj u kurorëzuan me sukses. U gjetën shpella e varrit, si dhe tri kryqe. Cili prej tyre ishte ai i Krishtit u kuptua kur me njërin ishte prekur një njeri të vdekur dhe ai u ringjall. Një pjesë të vogël prej këtij Kryqi Jetëdhënës Elena ia dërgoi birit të vet Konstantin në Kostandinopojë, ndërsa vetë Kryqi u vendos në kishën kryesore të Jerusalemit. Pas pak kohe mbi shpellën e Varrit të Zotit ndërtuan një tempull, i cili ekziston edhe sot e kësaj dite.
Ai u bekua solemnisht më 14 shtator të vitit 335. Në Bullgari në vigjilje të Ditës së Kryqit mijëra besimtarë grumbullohen në krahinën “Pylli i Kryqit” në malin Rodope, ku sipas besimeve është groposur një pjesë prej Kryqit Jetëdhënës. Sipas legjendës natën me të gdhirë Dita e Kryqit Zoti vjen në Tokë dhe zbaton çdo një urim të sinqertë, të drejtuar ndaj Zotit me lutje. Në përfytyrimet e popullit tonë kjo festë është lidhur me fundin e verës dhe me fillimin e stinës bujqësore të vjeshtës, ndërsa dita dhe nata kryqëzohen (barazohen).
