Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε χθες στην Άγκυρα ότι το σχέδιο για την κατασκευή του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου "Νότιο Ρεύμα" που έπρεπε να μπει στο έδαφος της ΕΕ στη βουλγαρική ακτή της Μαύρης θάλασσας, τερματίζεται. Ακόμα πιο έντονη ήταν η δήλωση του διευθυντή της ρωσικής Gazprom, Αλεξέι Μίλερ. Και οι δύο άμεσα κατηγόρησαν για την αποτυχία τη Βουλγαρία, δηλώνοντας ότι υποτάσσεται σε ξένα συμφέροντα, έχοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και που κατά τη γνώμη τους δεν διεξάγει πολιτική κυρίαρχου κράτους. "Τα οφέλη για τη Βουλγαρία από τον αγωγό "Νότιο Ρεύμα" θα ανέρχονταν σε τουλάχιστον 400 εκ. ευρώ ετησίως", υπενθύμισε ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Και για να θίξει ακόμα περισσότερο τη Σόφια ο Ρώσος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι θα αντικαταστήσει τον αγωγό "Νότιο Ρεύμα" με θαλάσσιο αγωγό μέσω Τουρκίας, που μέσω Ελλάδας πάλι θα προμηθεύει την Ευρώπη με ρωσικό αέριο.
Μετά την επιδείνωση των σχέσεων των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον με τη Μόσχα, πότε διπλωματικά, πότε ανοιχτά και σαφώς οι δυτικοί ηγέτες εξηγούσαν ότι αυτός ο αγωγός δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο όφελος όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια και την διαφοροποίηση των προμηθευτών φυσικού αερίου στην Ευρώπη, επειδή πάλι θα προμηθεύεται ρωσικό αέριο και θα διαφοροποιηθούν μόνο οι διαδρομές των αγωγών.
Στη Βουλγαρία η άποψη για τον αγωγό φυσικού αερίου "Νότιο Ρεύμα" δεν ήταν μονοσήμαντη. Οι έτσι ονομαζόμενοι ρωσόφιλοι θεωρούσαν ότι η χώρα θα έχει σημαντικό συμφέρον από τον αγωγό τόσο από την διαμετακόμιση, όσο και σε επίπεδο ασφάλειας των προμηθειών, επειδή η προμήθεια με φυσικό αέριο θα γίνονταν άμεσα από τον προμηθευτή και χωρίς ανασφαλείς μεσολαβητές σαν την Ουκρανία.
Οι φιλοευρωπαϊκά διατεθειμένοι εμπειρογνώμονες και πολιτικοί πάλι τόνιζαν ότι οι άμεσες ρωσικές προμήθειες καθιστούν και την εξάρτηση της χώρας από τη Ρωσία πιο άμεση. Προσέφυγαν και στη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον αγωγό που δεν το θεωρούσε σημαντικό, και έρχονταν και σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος, η Βουλγαρία αποφάσισε, όχι χωρίς αισθητή εξωτερική πίεση, να παγώσει την κατασκευή του αγωγού "Νότιο Ρεύμα". Σημαντικό ρόλο για την λήψη αυτής της συμβιβαστικής λύσης έπαιξε και η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης σχετικά με τα γεγονότα στην Ουκρανία. Η πίεση που άσκησε η Μόσχα στην αντίθετη κατεύθυνση δεν αποδείχθηκε επαρκής για να πείσει τη Σόφια να μη συμμορφώνεται με τις Βρυξέλλες.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των Βουλγάρων ειδικών υπέρ του αγωγού ήταν ότι παραμένει η ανάγκη διαφοροποίησης των διαδρομών των αγωγών προμήθειας φυσικού αερίου, πετυχαίνοντας με τον τρόπο αυτό μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια. Τι σημαίνει η διακοπή των προμηθειών διαπιστώσαμε το χειμώνα πριν 5 χρόνια, όταν η Ουκρανία σταμάτησε την προμήθεια αερίου και υπέστησαν ζημιές τόσο τα βουλγαρικά νοικοκυριά, όσο και οι επιχειρήσεις στη χώρα.
Το χειρότερο συνέβη όταν μεγάλα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα επέβαλλαν τον αγωγό Trans-Adriatic Pipeline (TAP), αντί το Nabucco που έπρεπε να μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν για την Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας. Η δυσαρέσκεια στη Βουλγαρία ύστερα από την απόφαση αυτή ήταν τεράστια. Τώρα για δεύτερη φορά η Βουλγαρία απομακρύνεται από συμμετοχή σε μεγάλο διεθνές ενεργειακό σχέδιο και γίνεται εξιλαστήριο θύμα γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων και συμφερόντων, και μάλιστα αποδείχνεται και στον ρόλο του κατηγορούμενου για την αποτυχία. Αυτό αναπόφευκτα θα εντείνει τις σχέσεις μεταξύ Σόφιας και Μόσχας. Έχοντας υπόψη ότι λόγω σειράς ιστορικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών αιτιών, ο ρωσικός και ο βουλγάρικος λαός νιώθουν πολύ κοντά και έχουν θερμά συναισθήματα μεταξύ τους, πιθανώς οι "αντιευρωπαίοι" δε θα παραλείψουν να κατηγορήσουν τις Βρυξέλλες για την κρίση.
Στην κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την απόφαση της Ρωσίας για τερματισμό του σχεδίου της κατασκευής του αγωγού "Νότιο Ρεύμα", και με την επείγουσα ανάγκη από μεγαλύτερη ασφάλεια στις προμήθειες φυσικού αερίου για τη Βουλγαρία, η χώρα δεν έχει άλλη χρήσιμη κίνηση στο εγγύς μέλος από το να επιταχύνει την κατασκευή των συνδέσεων του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου της με τα δίκτυα των γειτονικών χωρών – της Ρουμανίας, Τουρκίας και Ελλάδας, μέσω των οποίων σε περίπτωση ανάγκης να γίνεται η εναλλακτική προμήθεια φυσικού αερίου για τη Βουλγαρία.
Το καλύτερο φυσικά θα ήταν να ανακαλυφθούν επαρκή κοιτάσματα φυσικού αερίου σε βουλγαρικό έδαφος. Ενώ τέτοιες ελπίδες υπάρχουν.
Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα
