Το έθιμο «κουμίτσενε» στην πόλη Κοϊνάρε

Για τρίτο συνεχόμενο έτος η ομάδα για αυθεντικό φολκλόρ του Πολιτιστικού Συλλόγου «Χρίστο Μπότεφ 1889» στην πόλη Κοϊνάρε, της περιοχής του Πλέβεν, θα παρουσιάσει αναπαράσταση ενός από τα πιο όμορφα και αγαπητά έθιμα στην περιοχή – «κουμίτσενε», χαρακτηριστικό για τη Βορειοδυτική Βουλγαρία. Όπως κάθε ανοιξιάτικη γιορτή του βουλγαρικού λαϊκού εορτολογίου, σχετίζεται με πολύ γέλιο, πολλά τραγούδια και χορούς και η ιδέα για την αναπαράσταση του εθίμου είναι της ντόπιας λαογράφου και συλλέκτη Τάνια Κίροφσκα-Γκραματίκοβα.

Η προετοιμασία για το έθιμο, που εκτελείται μια εβδομάδα πριν από το Πάσχα – την Κυριακή των Βαΐων, στο Κοϊνάρε αρχίζει την προηγούμενη ημέρα, όταν οι λαζαρίνες φτιάχνουν τα στεφάνια για τα κεφάλια και τον διάκοσμο για το λίκνο. Εκ των προτέρων ζυμώνουν και το τελετουργικό ψωμί με φλουρί από πάνω.

«Την Κυριακή των Βαΐων οι κοπέλες πηγαίνουν στον ποταμό Ίσκαρ μαζί με μια πιο ηλικιωμένη γυναίκα, που τις οδηγεί, και εκεί εκτελούν το ίδιο το έθιμο «κουμίτσενε». Νωρίτερα περνούν από την εκκλησία, όπου ο ιερέας τις ευλογεί και παίρνουν βάγια (βέργες ιτιάς). Είναι λαϊκό έθιμο, που εκτελείται σε εκκλησιαστική γιορτή, γι’ αυτό η επίσκεψη στην εκκλησία δεν είναι αντίφαση», διευκρινίζει η Τάνια Κίροφσκα-Γκραματίκοβα.

Στον ποταμό κάθε κοπέλα κόβει κομμάτι από το τελετουργικό ψωμί της και το στολίζει με λουλούδι από το στεφανάκι της. Η ηλικιωμένη γυναίκα τακτοποιεί τις μπουκιές σε ειδική επίπεδη σανίδα, που χρησιμοποιούταν στο παρελθόν για πλύσιμο κουρελούδων και μάλλινων υφασμάτων.

«Τα κομματάκια του ψωμιού δε ρίχνονται, αλλά βουτιούνται προσεκτικά, έτσι ώστε να βρεθούν στο νερό ταυτόχρονα. Η τελετή γίνεται σε πλήρη σιωπή τρεις φορές και την τρίτη φορά επιλέγεται «κουμίτσα» /κουμπάρα/ - αυτή είναι η κοπέλα, το κομματάκι της οποίας βγει στην επιφάνεια του νερού πρώτο – λέει η συνομιλήτριά μας. - Πιστεύεται ότι εκείνη θα παντρευτεί πρώτη κατά τη διάρκεια του έτους. Στο τέλος ρίχνονται και τα στεφανάκια και οι κοπέλες λένε ευχές για γονιμότητα και καρποφορία.»

Μετά την επιλογή της «κουμίτσα», δύο κοπέλες τη μεταφέρουν στο λίκνο, τραγουδώντας αυθεντικό τραγούδι της περιοχής του Κοϊνάρε. Και εκεί ήδη τους περιμένουν οι εργένηδες. Ένας από αυτούς αρχίζει να κουνάει το λίκνο, στη συνέχεια όλοι αρχίζουν να παίζουν διάφορα παιχνίδια και να χορεύουν στο λιβάδι, να γλεντάνε, να τραγουδούν ερωτικά τραγούδια, τραγούδια για την άνοιξη και τον αρραβώνα, γιατί το «κουμίτσενε» είναι στην ουσία έθιμο που συνδέεται με τον αρραβώνα, στο οποίο συμμετέχουν κοπέλες έτοιμες για γάμο.

Κατά την αναπαράσταση της γιορτής φέτος οι κοπέλες και οι νεαροί του Κοϊνάρε θα φορέσουν εκ νέου 100χρονες αυθεντικές φορεσιές από τη Βόρεια Βουλγαρία, που είναι μέρος της ιδιωτικής συλλογής της Τάνια Κίροφσκα-Γκραματίκοβα.

Το 2022 η αναπαράσταση του εθίμου υπό την καθοδήγηση της Τάνια Κίροφσκα-Γκραματίκοβα κέρδισε Χρυσό Μετάλλιο στο Εθνικό Πανηγύρι Λαϊκής Δημιουργίας στην Κοπρίβστιτσα.

«Νόμιζα ότι θα μου είναι πολύ δύσκολο να βρω νέους που να συμμετέχουν στην ομάδα αυτή, που να θέλουν να ασχολούνται με παλιούς χορούς, με τραγούδια και έθιμα. Αποδείχθηκε όμως ότι τα παιδιά είναι πολύ ενθουσιασμένα και επενδύουν μεγάλο πάθος σ’ αυτά που κάνουν και χάρη τους όλα γίνονται με τόσο καλό τρόπο. Οι νέοι αγαπούν το βουλγαρικό φολκλόρ, είναι σημαντικό να υπάρχει μια σπίθα που να αναζωπυρωθεί, έτσι ώστε να συνεχίσουν την παράδοση.»