Κάθε χρόνο, τις ημέρες γύρω από τις 19 Φεβρουαρίου, το μνημείο του Βασίλ Λέβσκι στο κέντρο της Σόφιας γεμίζει λουλούδια. Πολιτικοί και απλοί πολίτες αποτίνουν φόρο τιμής και δείχνουν την ευγνωμοσύνη τους για τη ζωή και το έργο του εθνικού μας ήρωα. Στη συνέχεια οι ημέρες περνούν και παραμένει μόνο το μνημείο, που φυσικά μας υπενθυμίζει το θάρρος και το τίμημα της εθνικής ελευθερίας. Το μνημείο βρίσκεται στο κέντρο κυκλικής σύνθεσης σε μια από τις πιο πολυσύχναστες διασταυρώσεις της πόλης και είναι σύμβολο της αυταπάρνηση στο όνομα της Πατρίδας. Κάθε μέρα!

«Το μνημείο είναι τόπος για παλλαϊκό προσκύνημα. Τόπος, στον οποίο οι άνθρωποι εκφράζουν την αγάπη και την ευγνωμοσύνη τους προς τον Απόστολο με αυθόρμητο τρόπο. Έτσι είναι ήδη από την Απελευθέρωση, γι’ αυτό προέκυψε και η ιδέα για τη δημιουργία του. Είναι το πρώτο μνημείο, για το οποίο λήφθηκε απόφαση να κατασκευαστεί για βούλγαρο ήρωα στην ελεύθερη Βουλγαρία», διηγείται για το Ράδιο Βουλγαρία ο διδάκτωρ Ηλία Μέτσκοφ, γενικός εμπειρογνώμονας στο τμήμα «Ακίνητες πολιτιστικές αξίες» του Περιφερειακού Ιστορικού Μουσείου Σόφιας.

Η απόφαση για τη δημιουργία του λήφθηκε στις 6 Αυγούστου 1979 από το νεοσυσταθέν Δημοτικό Συμβούλιο της Σόφιας, μόλις πέντε μήνες μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου της 3^η Μαρτίου. Σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια, το μνημείο έπρεπε να κατασκευαστεί για 20 ημέρες το φθινόπωρο, σε απόσταση λίγων μέτρων από το σημείο, στο οποίο απαγχονίστηκε ο Βασίλ Λέβσκι το 1873. Στην πραγματικότητα όμως η κατασκευή του πήρε ολόκληρα 17 χρόνια και κόστισε πάνω από 75 000 χρυσά λέβα, διηγείται ο διδάκτωρ Μέτσκοφ.

«Το μνημείο χτίστηκε με σχέδιο του πρώτου αστικού αρχιτέκτονα της Σόφιας – του Τσέχου Άντολφ Βάτσλαβ Κόλαρ, ο οποίος σχεδίασε κάποια από τα πιο όμορφα κτήρια στη Σόφια. Το μνημείο χτίστηκε στον χαρακτηριστικό για τον Κόλαρ ρυθμό του νεοκλασικισμού. Είναι τυπικός οβελίσκος, ο οποίος προέρχεται από τη Ρωμαϊκή Περίοδο, χαρακτηριστική μορφή για μνημεία πολιτών, για ταφικά μνημεία επιφανών προσώπων. Η αλήθεια είναι ότι, σύμφωνα με τα τότε αρχιτεκτονικά πρότυπα, το μνημείο φαίνεται λίγο παράξενα, γιατί η αρχική ιδέα του Κόλαρ ήταν στη θέση του πυραμιδοειδούς σώματος στο πάνω μέρος του μνημείου να υπάρχει ρωσικός ορθόδοξος σταυρός, τοποθετημένος πάνω σε ημισέληνο, ως έκφραση της νίκης της Ρωσίας επί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε πολλά μέρη στην πόλη μας υπάρχει τέτοιος συμβολισμός, για παράδειγμα στη Ρωσική Εκκλησία, αλλά λόγω κινδύνου από διπλωματικό σκάνδαλο με την Τουρκία, οι τοπικές αρχές εγκατέλειψαν την ιδέα. Στη συνέχεια, υπήρχε πρόταση, σε περίπτωση που εξασφαλιστούν επιπρόσθετοι πόροι, να δημιουργηθεί χάλκινος ανδριάντας του Βασίλ Λέβσκι, που να το ολοκληρώνει – αυτό επίσης δε συνέβη και μετά από πολλές περιπέτειες το μνημείο απέκτησε τη σημερινή μορφή του.»

Το μνημείο αποτελείται από δύο μέρη, ύψους 13 μέτρων περίπου. Κατασκευάστηκε από γκρι γρανίτη της Μπογιάνα. Είμαι μόνο ένα μέτρο πιο χαμηλό από το μεγαλύτερο μνημείο του Βασίλ Λέβσκι – αυτό στο Λόβετς, που εγκαινιάστηκε το 1964. Το βασικό μέρος του κίονα είναι έργο του Ιταλού Αμπράμο Περουκέλι και των γλυπτικών διακοσμητικών στοιχείων – του Τσέχου Φράντισεκ Νόβακ. Το κεντρικό χάλκινο ανάγλυφο πορτρέτο του Αποστόλου δημιουργήθηκε από τον Αυστριακό Ρούντολφ φον Βέιρ, ανάμεσα στα έργα του οποίου είναι και το μνημείο του Γιοχάνες Μπραμς στη Βιέννη. Έργα του διάσημου γλύπτη μπορούν να ειδωθούν κυρίως στη Βιέννη.

“Θεωρείται ότι η μορφή του προσώπου του Λέβσκι είναι μία από τις καλύτερες στη βουλγαρική γλυπτική – διευκρινίζει ο διδάκτωρ Ηλία Μέτσκοφ. – Το αντίγραφό του μπορεί να ειδωθεί από πιο κοντά στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας. Δημιουργήθηκε με βάση δύο αυθεντικές φωτογραφίες του Λέβσκι, που θεωρούνται οι καλύτερες και οι πιο αξιόπιστες για το πρόσωπό του.»

Η έλλειψη κρατικών πόρων κατά την περίοδο, όταν η πρωτεύουσα αναπτύσσεται ραγδαία, και η κακή οργάνωση, διακόπτουν μερικές φορές την κατασκευή. Μόλις το 1884 ιδρύθηκε ειδική επιτροπή, που ανανέωσε την εργασία και το μνημείο ολοκληρώθηκε. Τα επίσημα αποκαλυπτήρια ήταν στις 22 Οκτωβρίου 1895. Σύμφωνα με έναν από τους αστικούς θρύλους, τα λείψανα του Αποστόλου μεταφέρθηκαν και εντοιχίστηκαν στα θεμέλια του μνημείου. Την περίοδο 1938 – 1941 έγιναν ανασκαφές κάτω από το μνημείο, που δε βρήκαν τίποτα.

• Μύθοι και παρανοήσεις για τη ζωή και το έργο του Βασίλ Λέβσκι

Ο διδάκτωρ Ηλία Μέτσκοφ αναφέρει ότι εκτός από το μεγάλο μνημείο, που γνωρίζουμε, υπάρχουν μερικά άλλα στη Σόφια, που βρίσκονται σε μέρη, τα οποία σχετίζονται με διάφορες βιογραφικές στιγμές της ζωής του Λέβσκι και της δραστηριότητάς του στις επαναστατικές επιτροπές στην περιοχή της Σόφιας.

• Βασίλ Λέβσκι – αξεπέραστος στο θάρρος, αντιτάχθηκε σε ολόκληρη αυτοκρατορία

Αναμνηστική πλάκα τοποθετήθηκε και μπροστά από την είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης, πριν από την Απελευθέρωση – κτήριο του Κονακιού, χάλκινο ανάγλυφο υπάρχει στην πρόσοψη του Τηλεφωνικού Μεγάρου, και προτομή – στην Αλέα των εξεχόντων Βουλγάρων στον Πάρκο του Μπορίς. «Η Σόφια και τα χωριά γύρω από την πόλη θυμούνται τα βήματα του Λέβσκι. Άφησε εδώ σημαντικά ιστορικά ίχνη και αναμνήσεις στη μνήμη των ανθρώπων», λέει εν κατακλείδι ο βούλγαρος ιστορικός. 

• Στα ίχνη του Λέβσκι – 5 τουριστικά αξιοθέατα που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του

Το δημοσίευμα είναι μέρος σχεδίου, που πραγματοποιείται με τη χρηματική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος με αφορμή την 150^η επέτειο από τον θάνατο του Βασίλ Λέβσκι.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα