Οι πρώτες έρευνες της αρχαίας πόλης Ζαλντάπα χρονολογούνται από το 1906-1910 και πραγματοποιήθηκαν από τον πατέρα της βουλγαρικής αρχαιολογίας, Καρέλ Σκορπίλ. Διαπιστώθηκε ότι τα θεμέλια του ναού έθεσε ο ίδιος ο Μέγας Κωνσταντίνος στις αρχές του 4ου αιώνα κοντά στο σημερινό χωριό Αμπρίτ της Δοβρουτσάς.

Η Ζαλντάπα είναι επίσης γνωστή ως η γενέτειρα του Βυζαντινού στρατηγού Βιταλιανού, ο οποίος ηγήθηκε δύο εξεγέρσεων κατά της κεντρικής κυβέρνησης και αυτοανακηρύχτηκε αυτοκράτορας στα πρώτα χρόνια του 6ου αιώνα. Την εποχή εκείνη, η οχυρωμένη πόλη αποτελούσε σημαντικό χριστιανικό κέντρο σε αυτό το τμήμα της αυτοκρατορίας, όπως μαρτυρούν τα ίχνη έξι παλαιοχριστιανικών εκκλησιών από τα τέλη του 4ου έως τον 6ο αιώνα, μας λέει ο αρχαιολόγος καθηγητής Γκεόργκι Ατανάσοφ. Ο καθηγητής είναι επικεφαλής μιας διεθνούς ομάδας αρχαιολόγων, που ενώνει τις προσπάθειες ειδικών από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τον Καναδά, την Αλβανία και την Ιταλία, η οποία ερευνά τον χώρο. «Πριν από δύο χρόνια ανακαλύψαμε ένα ασυνήθιστο τετράφυλλο ναό», λέει ο καθηγητής, ο οποίος ήταν καλυμμένος με μεγάλα γυάλινα παράθυρα, χάρη στα οποία το φως εισχωρούσε ελεύθερα στο εσωτερικό και φώτιζε τις υπέροχες τοιχογραφίες. Ο γυάλινος ναός στεφανωνόταν από ένα τρούλο και είχε πολλές καμάρες, που του έδιναν μια ιδιαίτερη αιθέρια όψη.

«Με θαυμάσια σχεδόν πλήρως διατηρημένη μαρμάρινη διακόσμηση, έναν αξιόλογο άμβωνα από τον οποίο κήρυττε ο επίσκοπος, δεκάδες κιονόκρανα…» - λέει ο καθηγητής. Αλλά το πιο συναρπαστικό ήταν η ανακάλυψη του μωσαϊκού του δαπέδου. Το δάπεδο ολόκληρης της εκκλησίας ήταν καλυμμένο με ψηφιδωτά, τα οποία βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Στη Βουλγαρία, υπάρχουν μόνο δύο παρόμοιες τετράφυλλες εκκλησίες - στην Περούσιτσα και στη Στάρα Ζαγκόρα. Σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο - στην Ασία, τη Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη, δεν έχουν βρεθεί περισσότεροι από 30 παρόμοιοι ναοί αυτής της περιόδου. Μέχρι στιγμής, με την ενεργό συμμετοχή της διεθνούς ομάδας, έχουμε αποκαλύψει το 70% του του κτίσματος του ναού».

Κάτω από την επισκοπική κατοικία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια παλαιότερη εκκλησία, από τα τέλη του 4ου αιώνα, με τη μεγαλύτερη, στα βουλγαρικά εδάφη, κρύπτη για ιερά λείψανα. Η κρύπτη έχει τρία δωμάτια και καλύπτεται με τοιχογραφίες.

«Η Ζαλντάπα είναι μοναδική με τις 5 μεγάλες κρύπτες της, κάτι που δείχνει ότι εδώ υπήρχε επίσκοπος και ότι η πόλη είχε τόσο μεγάλη σημασία και τόσο γενναιόδωρους χορηγούς, που έγινε θεμέλιο του πολιτισμού και της χριστιανικής θρησκείας σε αυτό το τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», λέει ο αρχαιολόγος καθ. Γκεόργκι Ατανάσοφ.

«Σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά ημερολόγια και βίους μαρτύρων και αγίων, περίπου 140-150 πρωτοχριστιανικοί άγιοι έζησαν στη Δοβρουτσά κατά τη διάρκεια των μεγάλων διωγμών στις αρχές του 4ου αιώνα. Δεν υπάρχει άλλη επαρχία στη Βαλκανική Χερσόνησο και στην Κεντρική Ευρώπη, στην οποία να υπάρχουν τόσοι μάρτυρες άγιοι σε ένα μέρος. Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος επέβαλε τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, οι χριστιανοί μπορούσαν να πάρουν τα λείψανα από τις νεκροπόλεις και να τα τοποθετήσουν στους ναούς για να καθαγιάσουν τους βωμούς των εκκλησιών. Αυτό δεν έχει ανάλογό του στην θρησκευτική πρακτική της Βαλκανικής Χερσονήσου και όχι μόνο» - καταλήγει ο αρχαιολόγος καθηγητής Γκεόργκι Ατανάσοφ.

Φωτογραφίες: αρχαίο του καθηγητή Γκ. Ατανάσοφ.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης