«Ο βουλγαρικός εβραϊκός πληθυσμός είναι ο μόνος που, μετά το Ολοκαύτωμα, ήταν πιο μεγάλος από πριν» δήλωσε η επιζήσασα του Ολοκαυτώματος Ρενέ Σάσουα Χασόν σε συνέντευξή της στο Ράδιο Βουλγαρία. Γεννημένη στο Πλόβντιβ το 1935, θυμάται καλά τις μέρες του Ολοκαυτώματος, τις φρικαλεότητες και τις ταπεινώσεις στις οποίες υπέστησαν οι συμπατριώτες της. Ωστόσο, θυμάται και τη σωτηρία...

Το 2023 συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη διάσωση των Βουλγάρων Εβραίων. Μετά από ισχυρές δημόσιες πιέσεις, στις 10 Μαρτίου 1943 ανεστάλησαν τα σχέδια απέλασης του εβραϊκού πληθυσμού της Βουλγαρίας στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Από βέβαιο θάνατο σώθηκαν σχεδόν 50 000 Εβραίοι που ζούσαν στο έδαφος της Βουλγαρίας πριν από την είσοδο της χώρας μας στο Τριμερές Σύμφωνο. Δυστυχώς, επίσης τον Μάρτιο του 1943, ξεκίνησε η εκτόπιση στα ναζιστικά στρατόπεδα 11 343 Εβραίων από τα νέα εδάφη υπό βουλγαρική κυριαρχία εκείνη την εποχή – τη Δυτική Θράκη, τη Μακεδονία και το Πίροτ. Αλλά αυτές οι σχεδόν 50 χιλιάδες και οι απόγονοί τους εξακολουθούν να είναι ευγνώμονες στον βουλγαρικό λαό.

«Ευχαριστώ» είναι η λέξη με την οποία υποδέχονται σχεδόν κάθε Βούλγαρο στο Ισραήλ. Ευγνώμων είναι και η συνομιλήτριά μας, η δικηγόρος Ρενέ Σάσουα Χασόν. «Υπήρχαν γάμοι, υπήρχαν γεννήσεις κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Αυτό δεν σημαίνει ότι ήμασταν ευημερούντες ή ότι είχαμε καλές μέρες. Ήταν τρομερές μέρες» λέει η ίδια.

«Η αγάπη για τη Βουλγαρία έχει ρίζες στη χώρα μας. Και συνεχίζεται στην καρδιά κάθε επόμενης γενιάς. Και οι αναμνήσεις είναι, αφενός, υπέροχες: καλά παιδικά χρόνια στο Πλόβντιβ, στο δρομάκι απέναντι από το Μπουναρτζίκα. Και μετά οι αναμνήσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν ήμουν στη δεύτερη τάξη, έκλεισαν το εβραϊκό σχολείο. Στη συνέχεια ήρθε ο νόμος για την υπεράσπιση του έθνους και το διάταγμα πυκνοποίησης, που σήμαινε τουλάχιστον δύο άτομα σε ένα δωμάτιο. Ο πατέρας μου είχε κινητοποιηθεί στα στρατόπεδα εργασίας και η μητέρα μου ήταν άρρωστη τον περισσότερο καιρό».

Με θλίψη, η Ρενέ θυμάται επίσης τον χειμώνα που τους έκλεισαν πάλι στο σπίτι και η μητέρα της προσβλήθηκε από οξεία σκωληκοειδίτιδα.

«Δεν μπορούσαμε να την πάμε σε νοσοκομείο γιατί δεν δέχονταν Εβραίους», λέει η Ρενέ. – Έπρεπε να μειώσουμε τη φλεγμονή με πάγο και με έστειλαν με μια σακούλα να μαζέψω πάγο από τις υδρορροές των κτιρίων. Και πήγαινα από σπίτι σε σπίτι μαζεύοντας παγάκια. Δυστυχώς, με είδαν τρεις νεαροί, αγόρια με στολές πανοπλίας. Και άρχισαν να μου πετούν χιονόμπαλες, να με προσβάλλουν και να με κυνηγούν. Κι έτσι επέστρεψα σπίτι, όλη με χιόνι επάνω μου, αλλά με πάγο στην τσάντα μου. Και εκείνη τη στιγμή αποφάσισα να βρούμε την πατρίδα μας και να μετακομίσουμε. Όταν λοιπόν τελείωσε ο πόλεμος και το Ολοκαύτωμα, το 1949, αμέσως μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, ήρθαμε εδώ. Και κρατήσαμε τις καλές αναμνήσεις για τον βουλγαρικό λαό. Στο Ισραήλ βρήκαμε μια χώρα με πολλά προβλήματα. Σταδιακά, όμως, έκανα οικογένεια και καριέρα. Σήμερα είμαι μέλος της Εταιρείας Φιλίας μεταξύ Ισραήλ και Βουλγαρίας».

Η δικηγόρος Ρενέ Σάσουα Χασόν και ο σύζυγός της μεγαλώνουν τρία παιδιά. Μετά από όλα όσα έζησε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος και την πλούσια εμπειρία ζωής της, η Ρενέ κάνει έκκληση προς τις σημερινές γενιές:

«Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε καλό! Όταν βλέπεις τη φρίκη του πολέμου, καταλαβαίνεις ότι ο άνθρωπος είναι ικανός και για πολύ σκληρές πράξεις. Επομένως, πρέπει να εκπαιδεύσουμε τις επόμενες γενιές στον ανθρωπισμό και τον φιλελευθερισμό. Η σημαντική αλήθεια, που δηλώνεται με λίγα λόγια, είναι: «Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θα θέλεις να κάνουν σε σένα!»

Με την Ρενέ Σασουά Χασόν μιλήσαμε στο Τελ Αβίβ, κατά τη διάρκεια της 17ης Παγκόσμιας Συνάντησης των Βουλγαρικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, που διοργανώθηκε από την BTA τον Νοέμβριο του 2022

Κείμενο: Κρασιμίρ Μαρτίνοφ

Φωτογραφίες: Κρασιμίρ Μαρτίνοφ

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα