Η έκθεση θα συνεχίσει ως τις 18 Ιουλίου και στο πλαίσιό της θα διοργανωθούν δυο ξεναγήσεις – η μια αμέσως μετά τα εγκαίνια στις 4 Ιουλίου και η άλλη στις 9 Ιουλίου.

Ξέρετε ότι το κτήριο της Αστικής βιβλιοθήκης στην πλατεία Σλαβέικοβ, στην Σόφια έχει σχεδιαστεί από μια από τις καλύτερες αρχιτέκτονες στην Βουλγαρία, την Βικτώρια Άγγελοβα, το 1926;

Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα είναι σημαντική γιατί είναι μέρος της ιστορίας της βουλγάρικης αρχιτεκτονικής και του παγκόσμιου αγώνα για την ισότητα των φύλων. Όπως στους περισσότερους επαγγελματικούς τομείς οι γυναίκες έπρεπε να βαδίσουν δύσκολο δρόμο για να αποδείξουν το ταλέντο τους και να καταφέρουν να έχουν δικαίωμα στην μόρφωση και την εργασία.

Μέρος αυτού του δρόμου θα δουν όσοι επισκεφτούν την έκθεση «Κυρία αρχιτέκτων» η οποία εγκαινιάζεται στις4 Ιουλίου στο πάρκο μπροστά στο Εθνικό Θέατρο και δείχνει 20 πορτραίτα γυναικών με κοινωνική και ιστορική συμβολή στην Βουλγαρία και την Γερμανία. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται φωτογραφίες, χειροποίητα σχέδια και σκίτσα, διακοσμητικές ζωγραφιές.

Η έκθεση είναι αφιερωμένη στις γυναίκες αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα την οποία διοργανώνουν το Ινστιτούτο Γκαίτε στην Σόφια και το Ίδρυμα «Μοντερνισμός στην βουλγάρικη αρχιτεκτονική». Το πρώτο μέρος επικεντρώνεται στην γερμανική πραγματικότητα και έχει προετοιμαστεί από το Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Γερμανίας στην Φρανκφούρτη. Έχει ήδη παρουσιαστεί σε διάφορα ευρωπαϊκά κράτη και η βουλγάρικη συμβολή είναι ότι βοηθά να συναρμολογηθεί καλύτερα η μεγάλη εικόνα για την εποχή. Γι’ αυτό το βουλγάρικο κομμάτι έχουν εργαστεί ο Βασίλ Μακαρίνοφ και ο Τεοντόρ Καρακόλεφ από το ίδρυμα, ιστορικοί που έχουν αφιερώσει χρόνο στην γνώση, την συνειδητοποίηση, την διατήρηση και την κοινοποίηση των καλών αρχιτεκτονικών πρακτικών στην Βουλγαρία από την εποχή του Μεσοπολέμου. Το γερμανικό κομμάτι της έκθεσης όμως φτάνει ως την σύγχρονη εποχή.

«Τα χρόνια μεταξύ των δυο Παγκόσμιων Πολέμων είναι η εποχή που οι γυναίκες έκαναν τα πρώτα δειλά τους βήματα στον συντηρητικό τομέα της αρχιτεκτονικής που μέχρι τότε ήταν αντρικό «άβατο», λέει για το Ράδιο Βουλγαρία ο Τεοντόρ Καρακόλεφ. Οι πρώτες γυναίκες αρχιτέκτονες στην Βουλγαρία άρχισαν να εργάζονται σ’ αυτόν τον τομέα κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν πολλοί άντρες έφυγαν για το μέτωπο. Εκείνη την εποχή στην Βουλγαρία δεν υπήρχε Σχολή Αρχιτεκτονικής και όσοι ασχολούνταν με τον σχεδιασμό κτηρίων αναγκαστικά σπούδαζαν στο εξωτερικό και κυρίως στην Γερμανία – στο Μόναχο, στο Βερολίνο ή στην Δρέσδη. Έως τα μέσα του ’40 στην Βουλγαρία υπήρχαν γύρω στους30 αρχιτέκτονες που όλοι είχαν ξένα διπλώματα. 

Από αυτούς κάτω του 10% ήταν γυναίκες. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πολλά για τις πρώτες δυο Βουλγάρες αρχιτέκτονες – την Μαρία-Λουίζα Ντόσεβα και την Ελένα Μάρκοβα που τελείωσαν και οι δυο τις σπουδές τους το 2017, η μια στο Ντάρμσταντ και η άλλη στο Βερολίνο. Η Βικτώρια Άγγελοβα-Βινάροβα και η Ελένα Βαρακατζίεβα-Σκόρντεβα τελείωσαν στις αρχές του ’20, ασχολήθηκαν με ιδιωτικά σχέδια, συμμετείχαν σε διαγωνισμούς και έγιναν πιο διάσημες».

Η μόνη γυναίκα αρχιτέκτονας, που παρουσιάζει η έκθεση, η οποία άρχισε να ασχολείται με την Αρχιτεκτονική πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η Emilie Winkelmann που άρχισε να εργάζεται το 1907.

«Ένα από τα ενδιαφέροντα πράγματα που ξέρουμε για την βουλγάρα αρχιτέκτονα, Βικτώρια Άγγελοβα, είναι ότι ξεκίνησε την πρακτική της ως αρχιτέκτονας του υπουργείου Κοινωνικών κτηρίων αλλά στην αρχή δεν την εμπιστεύονταν γιατί ήταν πολύ νέα και γυναίκα, λέει ο Καρακόλεβ. Αυτό όμως την έκανε ακόμα πιο επίμονη και στις αρχές του ’40 μαζί με την συνάδελφό της Μάρα Ζαχάριεβα σχεδίασε ένα σανατόριο στο χωριό Ραντούντσι, κοντά στο Καζνλάκ. Ακολούθησαν το Καζίνο δίπλα στην θάλασσα στο Μπουργκάς , το κτήριο του Ταχυδρομείου και το Πρώτο Γυμνάσιο Θηλέων του Πλόβντιβ.

Σήμερα η αίθουσα 403 της Αστικής βιβλιοθήκης φέρει το όνομα «Βικτώρια». Ενδιαφέρουσα είναι και η ιστορία της Ναντέζντα Νάντσεβα, κόρη του μεγάλου αρχιτέκτονα από το Πλόβντιβ, Λάζαρ Νάντσεβ, η οποία από το 1926 και επί 40 χρόνια εργάστηκε στην Νομαρχία της πόλης και ήταν υπεύθυνη για την μορφή της που διατηρείται σε μεγάλο βαθμό και σήμερα. Στο γερμανικό μέρος της έκθεσης παρόμοια είναι η ιστορία της Iris Dullin-Grund, η οποία επίσης έφτασε σε μια τόσο υψηλή θέση αλλά την δεκαετία του ’60 και μάλιστα στην Ανατολική Γερμανία. Το άλλο συμπέρασμα στο οποίο φτάνουμε παρακολουθώντας τους παράλληλους βίους των γυναικών αρχιτεκτόνων από την Βουλγαρία καιτην Γερμανία είναι ότι οι Βουλγάρες εργάζονταν κυρίως σε ομάδες ενώ οι Γερμανίδες προτιμούσαν την ατομική εργασία. Στο σύνολό τηςη βουλγάρικη αρχιτεκτονική σχολή βασίζεται στην ομαδική εργασία».

Τα κτήρια από το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στην Βουλγαρία, ανεξάρτητα αν έχουν σχεδιαστεί από άντρες ή γυναίκες αντιμετωπίζουν όλα το ίδιο πρόβλημα – την καταστροφή από έλλειψη πόρων για την συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

«Τα χρόνια του μοντερνισμού το στυλ στην αρχιτεκτονική έγινε πιο λιτό, λέει ο Καρακόλεβ. Εξαφανίστηκαν τα διακοσμητικά στοιχεία, τα κτήρια έγιναν ογκώδη, άρχισαν να χρησιμοποιούνται νέες μπογιές και χρώματα. Σήμερα όταν τα συντηρούμε είναι δύσκολο να αναπαράγουμε τα υλικά και αναγκαζόμαστε να κάνουμε αλλαγές που δυστυχώς αφαιρούν από την αρχική τους ομορφιά».

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα