Στην Βουλγαρία υπάρχει ένας θεσμός που είναι αναγνωρισμένος σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την μοναδικότητά του. Τα επονομαζόμενα «τσιτάλιστα» (μελετητήρια) θα μπορούσαμε να μεταφράζουμε με όρους σαν Πνευματικά ή Πολιτιστικά Κέντρα και τα περισσότερα από αυτά έχουν γιορτάσει προ πολλού τα 100στά τους γενέθλια. Έχοντας ιδρυθεί σε δύσκολους καιρούς συνεχίζουν να εκτελούν το έργο να ικανοποιούν την ανάγκη των Βουλγάρων για γνώση, πνευματική τροφή και εξύψωση πάνω από τα πεζά πράγματα και την διαφθορά.

Τα τσιτάλιστα ιδρύθηκαν πριν την Απελευθέρωση, πριν να υπάρξουν βουλγάρικη κυβέρνηση και βουλή. Εκεί οι άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε εφημερίδες και ειδήσεις, σε δημόσιες συζητήσεις με σπουδασμένους ανθρώπους, μπορούσαν να συζητάνε για τα παγκόσμια πολιτικά δρώμενα. Σήμερα αυτά τα διαφωτιστικά στέκια συνεχίζουν την δράση τους και χαίρονται νέων γενεών διαφωτιστών των οποίων τα ονόματα πλουτίζουν συνεχώς την λίστα των ανθρώπων που τιμάμε με την μοναδική γιορτή μας την 1^η Νοεμβρίου.

Σήμερα υπάρχει ένα βραβείο που δείχνει την αναγνώριση των Βουλγάρων προς την δράση των τσιτάλιστα η οποία βοηθά την διατήρηση της βουλγάρικης ταυτότητας. Το βραβείο «Συνεχιστής του έργου των διαφωτιστών» ιδρύθηκε από την Ένωση των Μελετητηρίων και απονέμεται εδώ και 12 χρόνια σε προσωπικότητες με σημαντική συμβολή στην σύγχρονη επιστήμη, πολιτισμό, μόρφωση και πνευματικότητα. Μεταξύ των βραβευμένων είναι ο Πατριάρχης Νεόφυτος, η διευθύντρια του Κλασσικού Γυμνασίου της Σόφιας, Γκεργκίνα Τόντσεβα κ.ά.

Φέτος η τελετή έλαβε χώρα στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Άγ. Άγ. Κύριλλος και Μεθόδιος» στην Σόφια και το βραβείο έλαβαν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σόφιας, καθηγητής Αναστάς Γκερτζίκοβ, ο ακαδημαϊκός Αντόν Ντόντσεβ, που είναι ο ζωντανός κλασσικός της βουλγάρικης λογοτεχνίας, η τραγουδίστρια Μαργκαρίτα Χράνοβα, ο συνθέτης Στέφαν Ντιόμοβ, ο τραπεζίτης Λεβόν Χαμπαρτσουμιάν, η διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Κρασιμίρα Αλεξάντροβα, η γραμματέας του τσιτάλιστε «Ραζβίτιε 1870» της πόλης Σεβλίεβο κ.ά.

«Για μένα το πνευματικό είναι πάνω από το υλικό, λέει ο ακαδημαϊκός Γκεόργκι Μάρκοβ, που επίσης ανήκει στην πλειάδα των φετινών βραβευμένων λόγω των ευρέων ιστορικών του μελετών. Ο υλικός κόσμος είναι εφήμερος αλλά οι άνθρωποι φαίνεται πως δεν το καταλαβαίνουν και συνεχίζουν να ζουν πραγματιστικά. Συχνά η πρώτη ερώτηση που μου θέτουν οι νεαροί ιστορικοί που έρχονται να εργαστούν στο Πανεπιστήμιο είναι για την αμοιβή τους ενώ τα πράγματα στέκουν διαφορετικά. Πρώτα έχει σημασία το έργο και η αμοιβή είναι ανάλογη. Χαίρομαι που έχουμε μια τέτοια γιορτή για τους Διαφωτιστές, για αυτούς που μας θυμίζουν την αιώνια ιστορία μας και στις δύσκολες εποχές διατηρούσαν την αισιοδοξία τους».

Σήμερα τα τσιτάλιστα που έχουν βιβλιοθήκη είναι 2 800 και η Βουλγαρία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο δίκτυο βιβλιοθηκών στην Ευρώπη. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τα μελετητήρια μας υπενθυμίζουν πως εκτός από Ευρωπαίοι είμαστε και Βούλγαροι και μας βοηθούν να καταβάλουμε προσπάθεια για την συνοχή μας.

Φωτογραφίες: ΒΤΑ

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα